Sohalug’atlari. Ulardaterminlarvabirikmalarningberilishi

Sohalug’atlari.Ulardaterminlarvabirikmalarningberilishi
(8-amaliy mashg‘ulot, 2 soat)


Reja:

1. 
   O’zbektilshunosligidaterminlarnio’rganish
   
2. 
   Terminvaterminologiyaningnazariymasalalari
   
3. 
   Terminologiyaningamaliyvanazariyjihatlari
   
4. 
   Turli fan sohalarigaoidterminologiklug’atlar
   

Tayanch so‘z va iboralar: sohalug’atlari, termin, atama, terminologiktizim, terminologiya, Atamaqo’m, RMTK


Nazoratuchun savollar:

1. 
   O’zbektilshunosligidaterminlarnio’rganish,ularnitartibgasolish, terminologiklug‘atlartuzishkabiqatorchora-tadbirlariqachondanboshlandi?
   
2. 
   O‘zbektilshunosligidaturli fan sohalarigaoidterminologiktizimlarnilingvistikjihatdanhartomonlama ham ilmiy, ham amaliyo‘rganish, asosan, qachondanizchilroqtusolaboshladi?
   
3. 
   Bugungikundaterminologiyaningamaliyvanazariyjihatlariniyanadachuqurroqo‘rganish, terminqo‘llashnitartibgasolishdavlatahamiyatidagimasalagaaylandi. Bu jarayonniqandayizohlashmumkin?
   
4. 
   RMTK o‘zfaoliyatidavomida “O‘zbektiliterminologiyasi” nomlibyulletennashretishniyo‘lgaqo‘ydi, undaqandaymasalalaryoritibboriladi?
   

Topshiriqlar:
1-topshiriq.“Sohaning vujudgakelishivarivojlanishi” мavzusidamatntuzish.


2-topshiriq.Каsbtaraqqiyotihaqidagima’lumotlardanxronologikjadvaltuzing.


3-topshiriq.Ishjarayonidagimuloqotvaziyatlariniaksettiruvchikasbiyo’yinssenariysinituzing


NAZARIY MA’LUMOT
Sohalug’atlari.Ulardaterminlarvabirikmalarningberilishi.
O‘zbektilshunosligidaterminlarnio‘rganish, ularnitartibgasolish, terminologiklug‘atlartuzishkabiqatorchora-tadbirlar XX asrning 20-yillari o‘rtalaridanboshlangan. Zero, ayrimleksikografikishlarnihisoblamaganda, o‘zbektiliniilmiyasosdao‘rganish, hozirgio‘zbektilshunosligining fan sifatidayuzagakelishi ham shudavrdanboshlangan.Albatta, terminlarnio‘rganishehtiyojio‘z-o‘zidankelibchiqqanemas, barchabilimsohalaribo‘yichao‘zbektilidata’limberishniyo‘lgaqo‘yish, bilimsohalariningsezilarlidarajadarivojlanaborishi, ilmiytafakkurdoirasiningkengayishi, sobiqittifoqdagimilliytillar, jumladan, o‘zbektililug‘attarkibiningboyibborishi, binobarin, tildaterminlarningko‘payibborishiularni (terminlarni) hartomonlamao‘rganishvatartibgakeltirishgaturtkibo‘lganedi.
O‘zbektilshunosligidaturli fan sohalarigaoidterminologiktizimlarnilingvistikjihatdanhartomonlama ham ilmiy, ham amaliyo‘rganish, asosan, 1950-yillardan keyinizchilroqtusolaboshladi; terminvaterminologiyaningnazariymasalalarigabag‘ishlanganmaqolalarayrim fan sohalariterminlarinilingvistikjihatdantahliletishgabag‘ishlangannomzodlikdissertatsiyalariyuzagakeldi, mukammalterminologiklug‘atlaryaratishgakirishildi.
Bugungikundaterminologiyaningamaliyvanazariyjihatlariniyanadachuqurroqo‘rganish, terminqo‘llashnitartibgasolishdavlatahamiyatidagimasalagaaylandi. 1984-yilda O‘zbekistonFanlarakademiyasiPrezidiumiqoshidagiRespublikaMuassasalararoterminologikkomissiya (RMTK)ningtashkiletilishi, O‘zbekistonRespublikasiningDavlattilihaqidagiQonuniqabulqilinishimunosabatibilanO‘zbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasihuzuridaRespublikaterminologiyaqo‘mitasiningishboshlashi, terminologiyamasalalarigabag‘ishlabRespublikamiqyosidabirnechailmiy-amaliy, ilmiy-nazariykonferensiyalarningo‘tkazilganligifikrimizningyaqqoldalilidir.
Muhimishundaki, RMTK o‘zfaoliyatidavomida “O‘zbektiliterminologiyasi” nomlibyulletennashretishniyo‘lgaqo‘ydi, undao‘zbektiliterminologiyasiningdolzarbmasalalarigabag‘ishlanganqatormaqolalaribilanbirga, harbirqo‘llanuvchiterminlarningro‘yxati ham beribborildi.Shuniqaydetishlozimki, Atamaqo‘m RMTK an’anasinidavomettirib, ko‘rsatilgan “Byulleten” ninashretishniyo‘lgaqo‘ydi. Ta’kidlashlozimki, Atamaqo‘mkeyingiyillardao‘zbektiliterminologiyasitizimlarinibarqarorlashtirishvaterminlarniharxilligigachekqo‘yishborasidaancha-munchaishlarniamalgaoshirdi, boshqachaqilibaytganda, respublikamizdaterminologiyamasalalarinihaletishjonlantiribyuborildi.Xususan, uningtashabbusibilanterminlarninomlashprinsiplariishlabchiqildivae’lonqilindi. Atamaqo‘mmanashuprinsiplargasuyanib, ilm-fan, ishlabchiqarishningturlisohalarigaoidterminologiklug‘atlarseriyasigachiqaraboshladi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari:dialogik yondashuv, muammoli ta’lim, Venna diagrammasi, sinkveyn usuli