Sohaga oid qisqartmalar

Keyingi turga man-sub oʻzbekcha Qisqartma soʻzlarning aksariyati rus tilidagi soʻz birikmalari va ular asosidagi Qisqartma soʻzlarning kalkalari hisoblanadi, mas, BMT
So'z qisqartma italyan tilidan rus tiliga tarjima qilingan "kamaytirish". 18 -asrdan 20 -asrning boshlariga qadar bu so'z asl, etimologik ma'noda ishlatilgan, buni, masalan, Florent Pavlenkov lug'atida bu so'zning talqini: qisqartma- "yozish va chop etishni qisqartirish" 1907 yil rus tiliga kiritilgan xorijiy so'zlarning lug'ati .. Ammo, bugungi kunda faqat kesilgan so'z segmentlaridan hosil bo'lgan otlar qisqartmalar deb ataladi ( bosh hisobchi, bosh qo'mondon, doimiy vakil, Rospechat), bir nechta so'zlarning boshlang'ich tovushlaridan ( TIV, ITAR-TASS, MKAD) yoki ularning ismlaridan bosh harflar (FSB, Ichki ishlar vazirligi, RSL).
Tadqiqotda juda ko`p hollarda ayni bir manba (ilmiy adabiyot, tajriba-sinov ishlari natijasi, ayrim tushuncha va atama, hatto ta`rif va qonuniyat)larni juda ko`p marotaba, tez-tez takrorlab turishga to`g`ri keladi. Chunonchi, "Abdulla Qodiriy asarlarida eskirgan so`zlar" mavzusidagi ilmiy tadqiqotda tadqiqotchi bu adibning "O`tkan kunlar", "Mehrobdan chayon", "Obid ketmon", "Juvonboz" kabi asarlarini o`nlab marotaba tilga olishi, har bir fikrni asoslash uchun bu asarlardan yuzlab misol keltirishi lozim. Bundan tashqari, tadqiqotchi eskirgan so`zlar muammosini mufassal tahlil etgan, masalan, Ernest Begmatovning "O`zbek tilining leksik qatlamlari", E. Qilichevning "Badiiy tasvirning leksik vositalari" asarlari, Sh. Rahmatullayevning "ToshDU Ilmiy asarlari. Yangi sira. 211-chiqishi. Filologiya. 24-kitob. Toshkent, 1963" to`plamida chiqqan "Arxaizm va istorizm" maqolasini, har xil lug`atlarni - ikki jilddan iborat bo`lgan "O`zbek tilining izohli lug`ati"ni, 4 jildli "Alisher Navoiy asarlarining izohli lug`ati" v. h.ni tez-tez takrorlab turishi lozim. Ilmiy ishda, ixchamlik va tejamlik nuqtayi nazaridan, unda tez-tez takrorlanib turuvchi manba va tushunchalarni tadqiqotchi, odatda, qisqartma (shartli qisqartma)lar bilan beradi. Bundan tashqari, ilmiy tadqiqotlarda juda ko`p holda chizma, diagramma, qonuniyatlarni ixcham va yorqin aks ettiruvchi formula, jadvallar keng qo`llaniladi. Ularda ham, asosan, har xil shartli qisqartmalar qo`llaniladi.
Qisqartma soʻzlar xalqaro tashkilotlar (BMT, YUNESKO), mamlakat va davlatlar (XXR, Rossiya Federatsiyasi, AQSH), siyosiy partiyalar, harbiy uyushmalar (OʻzLDP, NATO), ilmiy-oʻquv muassasalari (OʻzR FA, OʻzDJTU, FarDU), vazirlik, idora, muassasa, tashkilot, korxonalar (XTV, DTM, Oʻzmashxolding, Toshshaharyoʻlovchi), mashina, asbob-uskunalar va inshootlar (EHM, ATS, GES) va boshqalarning nomlarini bildiradi. Q.s tayyor holda boshqa tillardan oʻzlashtirilishi (YUNESKO, FIFA, FIDE, NATO, AES) yoki muayyan til, mas. oʻzbek tili materiallari asosida hosil qilinishi mumkin. Keyingi turga man-sub oʻzbekcha Qisqartma soʻzlarning aksariyati rus tilidagi soʻz birikmalari va ular asosidagi Qisqartma soʻzlarning kalkalari hisoblanadi, mas, BMTQisqartma soʻzlar xalqaro tashkilotlar (BMT, YUNESKO), mamlakat va davlatlar (XXR, RF, AQSH), siyosiy partiyalar, harbiy uyushmalar (OʻzLDP, NATO), ilmiy-oʻquv muassasalari (OʻzR FA, OʻzDJTU, FarDU), vazirlik, idora, muassasa, tashkilot, korxonalar (XTV, DTM, Oʻzmashxolding , Toshshaharyoʻlovchi), mashina, asbob-uskunalar va inshootlar (EHM, ATS, GES) va boshqalarning nomlarini bildiradi. Q.s tayyor holda boshqa tillardan oʻzlashtirilishi (YUNESKO, FIFA, FIDE, NATO, AES) yoki muayyan til, mas. oʻzbek tili materiallari asosida hosil qilinishi mumkin
So'z qisqartma italyan tilidan rus tiliga tarjima qilingan "kamaytirish". 18 -asrdan 20 -asrning boshlariga qadar bu so'z asl, etimologik ma'noda ishlatilgan, buni, masalan, Florent Pavlenkov lug'atida bu so'zning talqini: qisqartma- "yozish va chop etishni qisqartirish" 1907 yil rus tiliga kiritilgan xorijiy so'zlarning lug'ati .. Ammo, bugungi kunda faqat kesilgan so'z segmentlaridan hosil bo'lgan otlar qisqartmalar deb ataladi ( bosh hisobchi, bosh qo'mondon, doimiy vakil, Rospechat), bir nechta so'zlarning boshlang'ich tovushlaridan ( TIV, ITAR-TASS, MKAD) yoki ularning ismlaridan bosh harflar (FSB, Ichki ishlar vazirligi, RSL). Qisqartma bu ikki yoki undan ortiq so'zlarning qo'shilishi va keyinchalik qisqartirilishi: bitta + davlat + imtihon = USE; bosh buxgalter = bosh buxgalter... Olingan qisqartirilgan so'zlar deyiladi qisqartmalar yoki qo'shma so'zlar.
Ta'lim usuliga ko'ra quyidagi qisqartirish turlari ajratiladi: Har bir so'zning bosh harflaridan hosil bo'lgan qisqartmalar (dastlabki qisqartmalar): Yagona davlat imtihoni-Yagona Davlat imtihoni; Rossiya temir yo'llari-Rus temir yo'llar ; OSAGO - avtotransport vositalarining javobgarligini majburiy sug'urta qilish. So'zlarning boshlang'ich qismlari birikmasidan hosil bo'lgan qisqartmalar: Sog'liqni saqlash vazirligi bosh qo'mondoni; So'zlarning bosh qismlari va bosh harflaridan tashkil topgan aralash qisqartmalar: ijtimoiy ta'minot, KamAZ, GLONASS; So'zning bosh qismi butun so'z bilan birikmasidan iborat qisqartmalar: ofis uskunalari, Sberbank, Rospechat; bo'lim boshlig'i, vzvod komandiri, bo'lim boshlig'i, Ta'lim vazirligi; Qisqartmalar birinchi so'zning boshi bilan ikkinchisining boshi va oxirining kombinatsiyasidan yoki faqat ikkinchi so'zning oxiridan iborat: moped(mototsikl) qiruvchi(vayron qiluvchi).
To’g’ri qisqartmalar
Etiboringiz uchun raxmat