Soha iqtisodiyoti va menejmenti: 1-Ma`ruza Korxonalarning tashkiliy huquqiy asoslari : 1-ma'ruza

Marketing vositachilari
- biznesni reklama qilish, sotish va mijozlarga tarqatishda yordam beradigan
firmalar 
. 
Bularga sotuvchilar, tarqatish kompaniyalari, marketing agentliklari va moliyaviy institutlar kiradi. 
Raqobatchilar
- mahsulotni ishlab chiqarish va sotish, eng yuqori foyda olish uchun yanada qulay shart-
sharoitlar uchun kurashda korxonaning raqiblari.
Raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish uchun korxonalar doimiy ravishda 
о
‘zlarining raqobatchilarini
о
‘rganishlari, muayyan strategiya va taktikalarni ishlab chiqishlari va bajarishlari kerak. 
Aloqa auditoriyalari -
bu korxonaga haqiqiy yoki potentsial qiziqish k
о
‘rsatadigan yoki uning maqsadlariga
erishish qobiliyatiga ta’sir qiluvchi tashkilotlar. Bular moliyaviy doiralar (banklar, investitsiya kompaniyalari,
birjalar, aktsiyadorlar), ommaviy axborot vositalari, turli davlat vakillik va ijro hokimiyati institutlari, aholi va
jamoat tashkilotlari. 
Korxonaning makroiqtisodiy muhitida mikro muhitga qaraganda ancha k
о
‘p omillar ishlaydi. Ular k
о
‘p qirrali,
noaniq va oqibatlarning oldindan aytib b
о
‘lmaydiganligi bilan ajralib turadi. 
Tabiiy omillar . Tabiiy muhit quyidagilar bilan tavsiflanadi: ma’lum xom ashyo turlarining etishmasligi, energiya
sarfi oshishi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga davlat aralashuvi

---

Soha iqtisodiyoti va menejmenti: 1-Ma`ruza Korxonalarning tashkiliy huquqiy asoslari : 1-ma'ruza
https://moodle.qmii.uz/mod/lesson/view.php?id=637537[3.4.2022 18:32:11]
kuchayishi. 
Demografik omillar. Demografik muhit 
о
‘limning k
о
‘payishi, tug‘ilishning kamayishi, aholining qarishi va
ishchilar sonining k
о
‘payishi bilan tavsiflanadi.
Tug‘ilishning pasayishi demografik bozorlarda - bolalar, 
о
‘smirlar, yoshlar uchun tovarlarga b
о
‘lgan ehtiyojni
kamaytiradi, bu esa korxonalarni 
о
‘z faoliyatini 
о
‘rta, pensiya va pensiya yoshidagi odamlarning ehtiyojlariga
moslashtirishga majbur qiladi. Yosh guruhlari b
о
‘yicha aholi tarkibidagi 
о
‘zgarishlar, mehnat qobiliyatining
pasayishiga olib keldi k
о
‘pgina hududlarda aholining kichik qismi mehnatga layoqatli edi. Bu korxonalarni
texnik va texnologik qayta jihozlash, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish
darajasini oshirish orqali inson mehnatini tejash strategiyasini ishlab chiqishni talab qiladi. 
Ilmiy-texnik omillar. Ilmiy-texnik taraqqiyot sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirish va intensivlashtirishda hal
qiluvchi rol 
о
‘ynaydi. U fundamental, nazariy tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar, dizayn va texnologik ishlanmalar,
yangi texnologiyalarning namunalarini yaratish, uni rivojlantirish va sanoat ishlab chiqarish, shuningdek, yangi
texnologiyalarni xalq x
о
‘jaligiga joriy qilishni 
о
‘z ichiga olgan jarayonning barcha y
о
‘nalishlarini qamrab
oladi. Sanoat korxonalarining moddiy-texnik bazasi yangilanmoqda, mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish
samaradorligi oshmoqda. 
Iqtisodiy kuchlar. Ushbu muhitning asosiy omillari: sanoat ishlab chiqarishining 
о
‘sishi va pasayishi, infilatsiya
darajasi va darajasi, boshqa davlatlar valyutalariga nisbatan rubl kursining 
о
‘zgarishi, soliq va kreditlash tizimi,
bozordagi talab va taklif, kontragentlarning t
о
‘lov qobiliyati, narxlarning darajasi va dinamikasi, ishsizlik va
boshqalar. 
Atrof muhit omillari . Bu atrof-muhit quyidagilar bilan tavsiflanadi: atrof-muhit ifloslanishining oshishi va tabiiy
resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga aralashishning kuchayishi, tovarlarning
sifati va xavfsizligi ustidan davlat nazoratining kuchayishi. 
Siyosiy omillar. Korxonaning ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyati aniq siyosiy muhitda r
о
‘y berayotgan
voqealarga ta’sir qiladi. Bu quyidagilar bilan tavsiflanadi: tadbirkorlik faoliyatini qonuniy tartibga solish,
qonunlarga rioya etilishini nazorat qiluvchi davlat organlarining talablari. Mamlakatdagi siyosiy vaziyatning
t
о
‘satdan 
о
‘zgarishi iqtisodiy sharoitlarning 
о
‘zgarishiga, resurs xarajatlarining oshishiga va foyda y
о
‘qotilishiga
olib kelishi mumkin. 
Xalqaro omillar jahon iqtisodiyotining xalqaro, dollar qiymatining 
о
‘zgarishi va jahon bozorida evro 
о
‘z ichiga,
individual davlatlar iqtisodiy kuch 
о
‘sish, xalqaro moliyaviy tizimini shakllantirish, boshqalar yangi yirik bozorlar,
ochilish, korxonalar b
о
‘yicha ta’sir tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi bor. 
Firmaning ichki muhiti asosan tashqi muhitga javobdir.
Firma belgilagan asosiy maqsadlar bitta umumiy xarakteristikaga - foyda darajasiga qisqartiriladi. Bunday
holda, albatta, firmaning ichki muhitini ham, tashqi muhitini ham hisobga olish kerak. Korxonaning