СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

 
4.6. МИҚДОРИЙ ҲИСОБДА ТУРУВЧИ ДОРИ ВОСИТАЛАРИ 
 
Миқдорий ҳисобда турувчи дори воситалари маҳсус ҳужжатланган 
алоҳида ассортиментланган товарларнинг табиий ўлчовларда белгиланган 
ҳисоби (кг, л, дона ва бошқалар) да бериладиган дори воситалар гуруҳига 
айтилади.
Миқдорий ҳисобда турувчи дори воситаларга: 
-
гиѐҳвандлик воситалари психотроп моддалар ва прекурсорлар 
рўйхатига кирган дори воситалар; 
-
заҳарли моддалар рўйҳатига кирган дори воситалари; 
-
апоморфин гидрохлорид, атропин сульфат, дикаин, гомотропин 
гидробромид, кумуш нитрат, пахикарпин гидройодид субстанциялари; 
-
этил спирти киради. 
Миқдорий ҳисобда турувчи дори воситаларининг миқдорий таҳлил 
ҳисоби зарур бўлган гиѐҳвандлик ва бошқа дори моддалар ҳисоб китобида 
олиб борилади. Улар номерланган, шнурланган, пломбаланган бўлиб, уларда 
худудий фармацевтик идораларнинг бошқармаси раҳбари имзоси ва муҳри 
бўлиши керак. 
Китоб бир йилда бир марта тутилади. Китобнинг биринчи варағида 
дори воситасининг номи ѐзилади. Китоб 2 қисмдан иборат бўлиб, биринчи 
қисмида ойнинг бошига қолдиқ ва кирим, иккинчи қисмида сарфланган дори 
воситалари миқдори ва ойнинг охирига қолдиқ ѐзилади.
Ҳар қандай дори воситасига – дори формаси, дозаси, қадоқлашига 
алоҳида варақ ажратилади. Бу варақ ҳисоб бирлиги, кирими (ҳар бир келган 
ҳужжатга алоҳида номер ва сана кўрсатилади), чиқим (кундаги ѐзувлар) ҳар 
бир унинг тури бўйича (амбулатория ѐки даволаш-профилактика муассасаси 
рецепти ѐки дорихона бўлими ва пунктлари) кўрсатилади. Агар ѐзилганда 

---

66 
хатога йўл қўйилса, у ҳолда хато тўғрилаб ѐзилади ва бу ишга масъул бўлган 
шахснинг имзоси қўйилади. 
Ҳар ойнинг 1-санасида масъул бўлган шахс ҳисобда турувчи дори 
воситаларни китобда ѐзилган қолдиғи билан таққослайди. (инвентаризация 
ўтказгунча китобдаги қолдиқ бошланғич қолдиқ ҳисобланади.). Тайѐр дори 
воситалари бўйича бу қолдиқлар тенг бўлиши лозим.
Китобдаги ва умумий миқдор ўртасида фарқ бўлса, у ҳолда табиий 
йўқотиш топилади. Табиий йўқотиш – бу табиий жараѐн даврида (масалан 
қуриб қолиш, учиш, оқиш ва ҳ.к.) моддани миқдорини ўзгаришига айтилади. 
Табиий йўқотиш меъѐрлари дори воситалари ва этил спирти учун ЎзР 
ССВнинг 1999 йил 21 декабрь 576 - сонли буйруғига асосан ―Дорихона 
муассасаларида дориларнинг, этил спиртининг, пахтанинг, тиббий 
зулукларнинг ва шишали дорихона идишларининг табиий камайиш 
чекланган миқдорини ва уларда ишлатиш қўлланмаларини тасдиқлаш 
ҳақида‖ ги буйруқда берилган. 
Аниқ товар тури бўйича табиий йўқотиш чегараси меъѐрий 
ҳужжатларда ҳажмий равишда кўрсатилади. Дори воситаларини сақлашда, 
тайѐрлашда ва қадоқлашда табиий йўқотиш нарҳини тўлдириш учун ҳақиқий 
меъѐрлари мавжуд. 
Нотўғри сақланиш оқибатида яроқсиз ҳолга келган ѐки эҳтиѐтсизлик 
натижасида дори воситалари табиий йўқотиш меъѐрларига кирмайди. 
Кўрсатилган меъѐрлар ишлаб чиқаришдаги тайѐр дори воситаларига 
нисбатан ишлатилмайди. Инвентаризация ўтказиш жараѐнида кўрсатилган 
қимматбаҳо моддий бойликлар етишмаган ҳолларда табиий йўқотиш меъѐри 
қўлланилади. Инвентаризациядан сўнг қолган моддий бойликлар кейинги ой 
бошига ўтказилади. Гиѐҳвандлик, психотроп, заҳарли дори воситалари ва 
этил спирти табиий йўқотиш меъѐри фоиз ҳисобида ўрнатилган бўлиб, 
уларнинг сарфлаш турига қарашлидир. 
Сарфланиш тури 
Гиѐҳвандлик воситалари, пси-
хотроп моддалар ва уларнинг 
прекурсорлари, бошқа миқдо-
рий ҳисобда турувчи дори 
моддалар (фоизда) 
Этил спирти 
(фоизда) 
Якка тартибда тайѐрланган 
дори воситалари
1 
2 
Қўшимча технологик опера-
цияларсиз тортиб олиш ва 
ўлчаш (аралаштириш, эритиш, 
дозаларга бўлиш) 
0,4 
0,7 
95 фоизли этил спиртининг табиий йўқотиши ҳисоби қуйидагича:
Масалан, ой охиридаги китоб қолдиғи – 13,9 кг 
ҳисобланган қолдиқ – 13,8 кг

---

67 
Амбулатория рецептлари бўйича этил спиртининг кундалик 
сарфи: 1,5; 0,5; 1,3; 2,1. 
Даволаш-профилактика муассасаси кўрсатмаси бўйича этил 
спиртининг сарфи – 2кг. 
Ечим эталони табиий йўқотиш ҳисоби тўғрисидаги буйруғига 
асосан ҳисобланади: 
2% амбулатория рецептураси бўйича этил спирти сарфидан 
(1,5+0,5+1,3+2,1)*2 % / 100=0,108 кг. 
0,7 % масса бўйича (ангро) этил спирти сарфидан 2,0 *0,7 % 
/100 %=0,014 кг. 
Ҳаммаси бўлиб 0,108+0,014=0,122 (кг), яъни қолдиқ 0,1 кг 
(табиий йўқотиш). 
Дорихона тайѐрловидаги бошқа дори воситалари учун табиий 
йўқотиш меъѐрлари сарфининг турига боғлиқдир. Бу меъѐрлар 
сарфланган миқдорга эмас, балки сарфланган моддалар нарҳига 
нисбатан ўрнатилган. 

---

68