СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

Яроқлилик муддати
– тайѐр дори воситаси меъѐрий таҳлил ҳужжатлари 
талабларининг барча кўрсаткичлари бўйича сифат мувофиқлигига кафолат 
берадиган вақтнинг муддатидир. Бундан ташқари сақлаш муддатига мувофиқ 
маркировкада сақлаш муддатини тугаши хақида кўрсатмаси бўлиши керак. 
Дорихона ассортиментидаги дори воситалари, тиббий буюмлар ва 
бошқа товарлар аксарияти учун охирги ва кафолатли яроқлилик муддатлари 
белгиланган. 
Дори воситалари етказиб беришнинг алоҳида шарт-шароитларида 
қолган яроқлик муддатлари белгиланган бўлиб, уларга мувофиқ ишлаб 
чиқарувчи омборидан жўнатиш вақтида этикеткасида кўрсатилган яроқлилик 
муддатининг 80% қолиши, махсус яроқлилик муддати қисқа бўлган бактерия 
препаратлари учун 50% кам бўлмаслиги керак. 
Юқоридаги дори воситаларининг дорихона омборларидан чакана савдо 
шахобчаларига ва даволаш-профилактика муассасаларига жўнатишда қолган 
яроқлилик муддатининг 60%, бактерия препаратлари учун эса этикеткада 
кўрсатилган яроқлилик муддатидан 40% кам бўлмаслигига аҳамият 
берилади.
Яроқлилик муддати қанча қолганлигини серия рақамидан ҳам аниқлаш 
мумкин. 
Серия 
- битта технологик жараѐнда ѐки бир қатор кетма-кет технологик 
жараѐнларда олинган аниқ дастлабки ашѐ миқдори, қадоқлаш материаллар 
ѐки ярим маҳсулотларни қайта ишлаб чиқилганда, сифатнинг хослиги бир 
хиллик бўлган тайѐр маҳсулот (дори воситаси)нинг аниқ миқдори. 

---

170 
Серия рақами араб рақамларида бирга қўшилган ҳолда белгиланади. 
Бунда охирги тўртта рақам ишлаб чиқарилган ой ва йилни белгилайди. 
Охирги тўртта рақамлардан олдингилари эса ишлаб чиқарилган серия 
рақамлари ҳисобланади (рақамлар ўлчами 5 мм дан кўп бўлмаслиги керак). 
Сақлаш муддати серия рақамлари рим рақамларида (араб рақамида ҳам 
бўлиши мумкин) белгиланда ой кўрсатилиб, араб рақамларида эса - иккита 
охирги рақамлар йилни кўрсатади. Яроқлилик муддатларини қўйидаги 
вариантларда кўрсатилиши мумкин: ― яроқлик муддати Х.02‖ ѐки ―Х.02. 
гача‖. 
Барча ишлаб чиқарувчилардан келтирилаѐтган маҳсулотлар – Соғлиқни 
сақлаш вазирлигининг Дори воситалари ва тиббиѐт техника сифатини 
назорат қилиш Бош бошқармаси синов лабораториялари ва бошқа ваколатли 
орган томонидан мажбурий назоратдан ўтказилади. Булар Фармацевтика 
бозори муомаладаги дори воситаларнинг қуйидаги сифат тартиби асосида 
регламентга солинади: 
- ―Маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида‖ги 
Ўзбекистон Республикаси 1993 йил 28 декабрь қонуни; 
- Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг «Дори 
воситалари сифатини яхшилаш тўғрисида» 1999 йил 15 март 163-сонли 
буйруғи. 
- Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2002 йил 8 
апрель 162-сонли буйруғи билан тасдиқланган «Дори воситалари сифат 
стандарти». Тармоқ стандарти; 
- Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2002 
йил 29 декабрда тасдиқланган «Дори воситаларини сертификатлаштириш 
қоидалари». 
Сертификатлаштириш вақтида ҳамда сақлаш жараѐнида аниқланган 
сифатсиз 
дори 
воситаларига 
номувофиқлик 
баѐнномаси 
расмийлаштирилади ва 3 кун ичида буюртмачига (ишлаб чиқарувчига), 
Ўзстандарт агентлигига ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги Дори воситалари ва 
тиббий техника сифатини назорат қилиш Бош бошқармасига хат орқали 
билдирилади. Сифатсиз дори воситалари белгиланган тартибда йўқ 
қилинади. 
Лаборатория таҳлиллари ѐки охирги экспертиза хулосасидан кейин 
товар сақлаш бўлимларига берилади. 
Дори воситалари ва тиббиѐт буюмларини сақлаш хоналари ўз 
тузилиши, таркиби, майдон ўлчамлари ва жиҳозланиши жихатдан амалдаги 
меъѐрий техник ва лицензиялаш хужжатларида дорихона омборлари ва 
дорихоналарига келтирилган хамма талабларига жавоб бериши керак. 
Хоналарнинг тузилиши, эксплуатация ва жиҳозланиши дори воситалари ва 
тиббиѐт буюмларлари бутлиги физик – кимѐвий хоссаларини сақлаб 
беришни таъминлаши зарур. Бунинг учун хоналар қўриқлаш ва тегишли 
ѐнғинга қарши воситалар билан таъминланади. 
Дори воситаларни сақлаш хоналарда жойлаштириш: стеллажларда, 
завод тараларнинг стандарт идиш тагликларида, товар тагликларида, 

---

171 
элеватор стеллажларининг тарасида (майда товарлар) мумкин. Стеллажлар 
ташқи девордан 0,6-0,7 м узоқликда, томдан 0,5 м полдан 0,20 м узоқликда 
жойлашган бўлиши керак. Стеллажлар орасидаги масофа товарлар олдига 
бемалол келишни таъминлаб берадиган ва 0,75м кам бўмаслигиги, 
стеллажлар оралиғи ѐритилган бўлиши керак.
Сақлаш хоналари тоза бўлиши, улар санитария-гигиена қоидаларига 
риоя қилган ҳолда тозаланади. 
Тайѐр 
препаратларни 
стеллажларда, 
жавонларда, 
шкафларда 
сақланаши бўйича қуйидаги талабларини бажариш керак: 
дори воситаларни жойлаш ва ўрнатишни асл ѐрлиқларда этикеткаси 
(маркировкаси) ташқарига қилиб амалга оширилади; 
дори воситалари ѐнида дори воситалари номи, серия, сақлаш муддати, 
миқдори белгиланган стеллаж карталари ўрнатилади. Карта қалин 
қоғозда чоп этилади. У хар бир янги келтирилган серияга 
кейинчалик ўз вақтида тарқатишни назорати учун юрғизилади. 
Сақлаш бўлимларида сақлаш муддатлари бўйича картотека 
юрғизилади. Сақлаш муддатлари ўтиб кетган препаратлар, бошқа дори 
воситалардан алоҳида, таҳлил натижалари келгунча сақланади. 
Дори воситалари ва тиббиѐт буюмларнинг жойлашув ҳисоби учун 
белгиланган қоидаларга асосланган ҳолда компьютер дастурлари ва 
технологияларидан ҳам фойдаланилмоқда. 
Сақлаш бўлимлардан товарларни бериш дорихона ва даволаш-
профилактика муассасалари, бошқа сотиб олувчи-ташкилотлар томонидан 
берилган буюртмаларга биноан амалга оширилади.
Буюртма-талабномалар 1-2 нусхада (иккинчи нусхаси дорихонада 
киримни назорат қилиш учун қолади) алоҳида ҳар бир бўлимга ѐзилади. 
Буюртма-талабномада дори воситаларни номи, ўлчов бирлиги ва талаб 
қилинадиган миқдори кўрсатилади. Заҳарли ва гиѐҳвандлик воситалари 
ҳамда этил спирти учун миқдори сўз билан кўрсатилаган ҳолда алоҳида 
талабномалар ѐзилади. 
Омборхонага келиб тушган ҳамма талабномалар қайта кўриб чиқилади 
ва керак ҳолда айрим ўзгартиришлар киритилади. Бунда дорихона омборида 
дори воситасини мавжудлиги, уни етказиб беришнинг бир текислиги, 
хизмат қилувчи даволаш-профилактика муассасаларнинг ихтисоси, 
улардаги ўринлар сони инобатга олинади.
Республикага ѐки вилоятларга чекланган миқдорда келадиган дори 
воситалари ва тиббиѐт буюмлари тегишли коэффициентлар бўйича 
тақсимланади. Тарқатиш коэффициенти – аниқ дорихона томонидан хизмат 
қилувчи худуд бўйича статистик кўрсаткичнинг (касаллар сони, ўринлар 
миқдори) дорихона омбори билан хизмат кўрсатувчи ҳудудларлардаги шу 
кўрсаткичининг умумий сонига нисбати. 
Ҳар бир дорихона ѐки даволаш-профилактика муассасалари бўйича 
ҳамма дори воситалари номлари буюртма-талабномаларни қайта кўриб 
чиқиш ва ўзгартиришлар асосида сақлаш бўлимларида йиғилади, товар юк-
хатлари билан солиштирилади ва экспедиция бўлимига берилади. 

---

172 
Экспедиция бўлимида тиббиѐт товарларининг қадоқланиши амалдаги
қоидаларига риоя қилган ҳолда бажарилади. Товарлар қадоқланиши 
буюртманинг хажмига қараб омбор бўлимларида контейнерларнинг хар хил 
габаритли, яшикларда амалга оширилади. Бунда экспедиция бўлими 
товарни жойларнинг миқдори бўйича қабул қилади. Экспедиция бўлимида 
қадоқловчи товарни қадоқлашда қўшимча қилинадиган варақани иккита 
нусхасини тўлғизади ва имзолайди, битта нусхаси яшикга қўйилади. 
Иккинчи нусхаси эса юк хати билан эскпедиция бўлимида қолади. 
Товарларнинг омборхона бўйича ҳамма бўлимлардаги харакати 
товарларнинг ҳисобга олиш ва назорат қилинишини таъминлайдиган 
амалдаги хужжатларга риоя қилган ҳолда олиб борилади. Омборхонанинг 
моддий жавобгар шахси бухгалтерия хужжатларини расмийлаштиришни 
белгиланган тартиби асосида товарларнинг кирими ва чиқимини албатта 
белгилаши керак.
Товарларни жўнатиш санаси, препаратнинг номи (дори шакли ва 
дозасини), етказилган миқдор, берилган препаратнинг нархи, қиймати, 
таъминотчининг ва олувчининг номи ва манзили, мувофиқлик 
сертификатининг рақами ва берилган санасини аниқлаб берадиган 
хужжатлар билан биргаликда етказиб берилади. 
Дори воситаларни юк жўнатишдаги жавобгар шахсларга қуйидагилар 
юклатилади: 
дори воситалари ва тиббий буюмларнинг хар бир буюртмани 
белгиланган ҳолда кузатув хужжатлар билан таъминлаб бериш; 
товар-кузатув хужжатларида хамма зарур ахборотни мавжудлигини 
назорат қилиш; 
дори воситалари ва тиббий буюмларни ташиш жараѐнида бутлиги, 
физик – кимѐвий хусусиятлари бузилмасини таъминлаш. 
Омборхонадан товарни олиб кетиш учун маҳсус руҳсатнома билан 
расмийлаштирилади. ―Товар моддий бойликларни олиб чиқиш учун 
руҳсатнома‖ экспедиция бўлимида товарлар юклатилган ва кўчиргич қоғоз 
орқали иккита нусхада ѐзилгандан сўнг берилади. Иккинчи нусхаси 
олувчининг имзоси билан экспедиция бўлимида қолади. Руҳсатнома фақат 
берилган кунида ўз кучига эга.