СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги

9.4. ФАРМАКОИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛ УСУЛЛАРИ.
 ДОРИ ВОСИТАЛАРИ ФОРМУЛЯРЛАРИ 
 
Фармакоиқтисодиѐтни ўрганишда жаҳон амалиѐтида қуйидаги қатор 
усуллар кенг қўлланилмоқда: 
-
қиймат таҳлили (cost - bnefit) – фойда даволаниш қиймати ҳамда 
натижалари бир вақтда пул шаклида баҳоланади; 
-
―қиймат - самарадорлик‖ (cost - effective) – таҳлили даволанишнинг 
қиймати пулда ҳисобланади, даволанишнинг натижаси эса маълум 
вазифаларни бажариш ҳисобланади; 
-
―қиймат - фойда‖ (cost - benefit) – таҳлили бунда натижалар бир 
турдаги даволашнинг иккинчи турдаги даволашга нисбатан устунлиги 
паст сифати тушунчасида баҳоланади; 
-
―қиймат - минималлаштириш‖ (cost - minimizafium) – таҳлилида тенг 
терапевтик самарадорликдаги бир нечта даволаш турларининг қиймати 
таққосланади; 
-
―касалланиш қиймати‖ (cost – of - illness) – таҳлилида қандайдир 
касалликнинг даволашдаги тўғридан-тўғри ҳамда, жузъий ҳаражатлар 
баҳоланади; 
-
―қиймат - наф‖ таҳлили.
Ушбу усуллардан Соғлиқни сақлашда турли дастурларни молиялашни 
режалаштиришда анчадан буѐн фойдаланиб келинади. Ушбу таҳлил 
усулининг концепцияси унча ҳам мураккаб эмас, лекин уни тушуниш учун 
баъзи бир деталларини, яъни қачон ва қаерда ушбу усулдан фойдаланиш 
мумкинлигини қўшимча равишда тушунтириш талаб қилинади.
Қиймат фойда таҳлили
(ҚФТ) жамоатчилик инвестиция дастурларини 
баҳолашни тартибга солиш эҳтиѐжига жавобан пайдо бўлди. Умуман 
Соғлиқни сақлаш учун ҳаражатлар жамиятга ижтимоий фойда келтириши 
лозим, ҚФТ усули эса Соғлиқни муҳофаза қилиш дастурларини молиялаш 

---

143 
тўғрисида тўғри қарор қабул қилишда ѐрдам беради. Ҳар қандай 
режалаштиришда мақсадга эришишнинг бир нечта эҳтимолли йўлларини 
аниқлаш, сўнгра энг оптимал йўлни танлаш учун кўрсаткичларни изоҳлаш 
лозим. Кўпинча шундай қарорлар изчиллик асосида қабул қилинади. ҚФТ 
алтернатив қарорларни танлаш жараѐнини бир қанча объективлаштиришга 
ѐрдам беради.
ҚФТ усули даволаш дастури ѐки усулини амалга оширишдаги 
эҳтимоллик фойдаларини келгуси йилда пул кўринишида баҳолаб боришдан 
иборат. Бунга ѐнма – ѐн равишда ушбу дастурни йил давомида амалга 
оширишнинг барча ҳаражатлари баҳоланади. Бундай ҳисоб-китоблар 
даволашнинг бир нечта алтернатив дастурлари (ѐки усуллари) учун олиб 
борилади. Амалда қўллаш учун фойда ва ҳаражатлар орасида катта ижобий 
фарқни таъминлайдиган дастур ютиб чиқади ва таклиф этади. 
ҚФТ – усулининг камчиликлари кўпинча пул кўринишида ўлчаш 
қийин бўлган ҳамда аниқлаш осон бўлмаган фойдаларни пул миқдорида 
баҳолаш 
билан 
боғлиқ 
бўлган 
қийинчиликлардир. 
Бу 
муаммо 
иқтисодчиларнинг кўп уринишларига қарамасдан ўзининг якуний ечимини 
топмади. Амалий нуқтаи назаридан, таҳлилчилар эҳтимоллик фойда 
кўрсаткичларини улар қанча керак бўлса шунчасини кўрсатишга ҳаракат 
қиладилар. Қолган ўлчамлар ―етишиб бўлмайдиган фойдалар‖ деб 
баҳоланадилар, бундай ҳолларда раҳбарият якуний қарорни қабул қилишда 
уларни эркин ҳолда кўриб чиқишлари мумкин.