Siyosatshunoslik

1 
К,осимов Б.
 Миллий уйгониш: жасорат, маърифат, фидойилик. — Т., 2002.
- В. 364-365.
98

---

bu o‘tli she’rlami o'qigan kishilarni Buxoro hukumatigina emas, 
ms hukumati ham ta’qibga ola boshladi. Chunki bu she’rlarda 
Buxoro mustaqilligi g‘oyasi ilk bora yorqin, ta’sirchan bir shaklda 
ifodalangan edi.
Fitratning siyosiy qarashlarini o ‘rganish va tahlil etish 
jarayonida ma’lum bo‘lmoqdaki, 1917-yilgi fevral, oktabr to‘nta- 
rishlari ham, 1920-yilgi Buxoro «inqilobi» ham olimning milliy 
mustaqillik masalasidagi orzu-umidlarini ro‘yobga chiqarma- 
gan. 
Birinchidan,
bu inqiloblar Turkistonning mahalliy xalqiga 
o‘z taqdirini o‘zi hal qilish imkonini bermadi, 
ikkinchidan,
hokimiyat xalqqa tegmadi. Hokimiyat chor mustamlakachilari- 
dan sovet mustamlakachilari qo‘liga o ‘tgan. Frunze madadi bi­
lan hokimiyatni qo‘lga kiritgan Yosh buxoroliklar partiyasining 
rahbarlari noto‘g‘ri ish tutganliklarini keyinchalik tushunib 
yetganlar. Lekin xatolar anglanganda uni tuzatish deyarli im- 
konsiz edi.
Shu bois 1921-yilda Fitrat Buxorodagi mehmonxonasida Ab- 
dulhamid Cho‘lpon sharafiga berilgan ziyofatda amirlikdagi ta- 
raqqiyparvarlardan sobiq qozikalon Sharifjon qozining1 haqli 
e’tirozlariga javoban: «Axir biz bunaqa inqilobni istagan emasmiz, 
taqsir!» — degan edi. Fitratning bu javobi mash’um 1937-yilda 
adibga qarshi jiddiy ayblovlardan biri bo‘lib ishga tirkalgan.
Vatanning asl fidoyi farzandi bolgan Abdurauf Fitrat 1937- 
yilning 24-aprelida hibsga olinib, bir yarim yillik qiynoqlardan 
so‘ng «millatchi», «aksilinqilobchi», «aksilsho'roviy», «xalq 
dushmani», «vatan xoini», «nemis, ingliz razvedkasi ayg'oqchisi» 
degan asossiz ayblovlar bilan SSSR Oliy sudi harbiy kollegiyasi 
tomonidan sud qilinib, 1938-yilning 4-oktabrida Toshkentda 
otib o‘ldiiildi.
Fitrat asarlari u hayotlik paytlaridayoq yuksak baholangan 
edi. Biroq uning ijtimoiy-siyosiy va huquqiy qarashlarini xolis 
va izchil o-rganish, yosh avlodga taqdim etish masalalari amal- 
da 0 ‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng boshlandi. Za- 
bardast olimning uch jildlik tanlangan asarlari to ‘plami chop 
etildi. Bugun Fitrat nomida Toshkent va Buxoroda ko‘chalar,