Sitologiya va

Assidiyada 
metamorfoz.
1
2
3
http:eduportal.uz

---

121
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
doirasini bo‘lishi xosdir. Metamorfoz jarayonida qalqonsimon bez-
ning tiroksin gormoni ta’sirida itbaliqda dum va yon chiziq organ-
lari yo‘qoladi. o‘pka va ikkita qon aylanish doirasi rivojlanadi. It-
baliq bir qator belgilari (yon chiziq, yurak tuzilishi, qon aylanish 
sistemasi, jabra yoriqlari) bilan baliqlarga o‘xshab ketadi.
Bilvosita rivojlanish-metamorfozga hasharotlarning rivojla-
nishi ham misol bo‘ladi (47- rasm). Qo‘ng‘iz, kapalaklarning qurt-
lari tashqi tuzilishidan, hayot tarzi va yashash muhiti bilan voyaga 
yetgan organizmlardan keskin farq qiladi. ularning ajdodi halqali 
chuvalchanglarga o‘xshab ketadi. Metamorfoz – hayot tarzi va ya-
shash muhitini almashinishi bilan bog‘liqdir.
Bilvosita rivojlanishning biologik ahamiyati shundan iboratki, 
bitta turning lichinkalari va voyaga yetgan individlari har xil sha-
roitda yashaganligi uchun ularning yashash joyi va oziq uchun 
o‘zaro raqobati kuzatilmaydi. Faqat o‘troq yoki parazit holda ya-
shashga moslashgan organizmlarning qurtlari erkin harakat qilib, 
turning keng tarqalishiga yordam beradi.
Postembrional rivojlanish davri turli muddat davom etishi 
46­ rasm.
Yuqoridagi chapda — tuxumdan yangi 
chiqqan itbaliq; yuqoridagi o‘ngda — 
metamorfozning boshlanishi; pastda — 
dum qoldig‘i bo‘lgan yosh baqa.
Baqadagi metamorfoz 
rivoj l anishining bosqichlari.
http:eduportal.uz

---

122
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
mumkin. Misol uchun tut ipak qur-
tining qurtlik davri 20–24 kun da-
vom etadi. Voyaga yetgan kapala-
gi esa 5–10 kun yashaydi. Baqa-
ning lichinkasi itbaliq 2–3 oyda 
baqaga aylanadi. Voyaga yet-
gan baqa bir necha yil yashaydi. 
Postembrional rivojlanish o‘sish bilan birga davom etadi. o‘sish 
butun umr davomida hamda ma’lum muddat bilan chegaralangan 
bo‘ladi. Butun umri davomida o‘sish o‘simliklarda, tasmasimon 
chuvalchanglar, ayrim molluskalar va baliqlarda kuzatiladi.
ko‘pchilik hayvonlar jinsiy balog‘atga yetgandan so‘ng o‘sish-
dan to‘xtaydi. odam 20–25 yoshda o‘sishdan to‘xtaydi.
1. Postembrional rivojlanishni qanday xillarga ajratish
mumkin?
2. Bevosita rivojlanishni misollar asosida tushuntiring.
3. Assidiya metamorfozini tushuntirib bering.
4. Metamorfozli rivojlanishning biologik ahamiyati nimadan
iborat?
5. Postembrional rivojlanish deb nimaga aytiladi?