Sitologiya va

Hujayraning 
mitoz bo‘linishi.
Sitoplazmaning
bo‘linishi
Telofaza
Interfaza
urchuq
hujayra 
markazi
Sentromera
Xromosoma
Yadro membranasi
Dastlabki profaza
Anafaza
Profaza
Metafaza
28­ rasm. 
7. Biologiya, 9- sinf.
http:eduportal.uz

---

98
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
metafaza
– xromosomalarning spirallanishi davom etadi. Bu 
davrda xromosomalar eng kalta va yo‘g‘onlashgan holatga o‘tadi. 
Xromosomalar ekvator tekisligi tomon harakatlana boshlaydi. Xro-
mosomalar qutblardan bir xil masofada, ya’ni ekvator tekisligida 
bir tekis joylashadi. Xromosomalar orasidagi masofa bir xil bo‘la-
di. Xromosoma sentromeralari qat’iy qonuniyat asosida ekvator 
tekisligida bir xil holatda joylashadi. har bir xromosomaning xro-
matidlari bir-biridan itarilib, faqat birlamchi belbog‘ bilan birikkan 
bo‘ladi. Bo‘linish urchug‘i to‘liq shakllanadi. har bir xromosoma 
o‘z sentromerasi bilan bittadan bo‘linish urchug‘iga birikadi.
Anafazada
– xromosoma xromatidalarini birlashtirib turuvchi 
belbog‘ uziladi, natijada xromatidalar mustaqil xromosomaga ayla-
nadi. Sentromeraga birikkan bo‘linish urchug‘i qisqarishi natijasida 
xromosomalarni hujayra qutblariga tomon torta boshlaydi.
Telofazada
– mitoz jarayoni yakunlanadi. Bu bosqichda 
xromosomalar qutblarga to‘planadi, spirallari yoyila boshlaydi, 
yorug‘lik mikroskopida yaxshi ko‘rinmaydigan bo‘lib qoladi. Sito-
plazmaning membranali qismlaridan yadro qobig‘i hosil bo‘ladi. 
Mitoz: 
A 
— triton terisidagi hujayra;
 B — piyoz 
po‘sti hujayrasi.
29­ rasm.
1
interfaza;
2 profaza;
3,4 metafaza; 
5,6 boshlang‘ich va oxirgi anafaza; 
7 telofaza.
A
B
http:eduportal.uz

---

99
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
Yadrochalar qaytadan shakllanadi. Telofazaning oxirida sitoplaz-
maning ikkiga ajralishi (sitokinez) kuzatiladi. hayvon hujayralarida 
sitoplazma va plazmatik membrana o‘rtasida botiqlik paydo bo‘lib, 
uning asta-sekin torayishi natijasida hujayra teng ikkiga bo‘linadi.
o‘simlik hujayralarida esa hujayraning o‘rtasida sitoplazma-
tik membrana paydo bo‘lib, hujayraning chetiga tarqala boshlay-
di. Bunda hujayrani teng ikkiga bo‘luvchi ko‘ndalang to‘siq pay-
do bo‘ladi. keyin esa sellyuloza qobig‘i hosil bo‘ladi. Mitoz bos-
qichlari juda qisqa bo‘lib, 30 daqiqadan 3 soatgacha davom etadi.