Sitologiya va

7­ §. Hayvonlar dunyosi
hayvonlar va o‘simliklar umumiy kelib chiqishga ega bo‘lgan 
tirik organizmlar hisoblanadi. Buning dalili sifatida ularning tuzili-
shi va hayot kechirishlaridagi bir necha o‘xshashliklarni ko‘rsatish 
mumkin.
hayvonlar o‘simlik va zamburug‘larga o‘xshash hujayraviy 
tuzilishga ega. kimyoviy tarkibi va boshqa ko‘pgina xususiyatlar-
da (moddalar almashinuvi, irsiyat va o‘zgaruvchanlik, ta’sirlanish 
kabi) umumiylik mavjud. Shu bilan birga hayvonlarning o‘sim-
liklardan farq qiluvchi bir necha xususiyatlari ham ma’lum. ular-
dan eng muhimi oziqlanish xarakteridir. ko‘pchilik o‘simliklar av-
totrof orga nizmlar hisoblanadi. Hayvonlar esa geterotroflardir.
hayvonlar hujayrasi o‘simliklardagi kabi sellyulozali qobiq va 
vakuolalarga ega emas. ushbu xususiyatni ham barcha hayvon-
larga taalluqli deb bo‘lmaydi. o‘simlik va hayvonlar o‘rtasidagi nis-
biy farqlar ularning ajdodlari umumiy ekanligini bildiradi. hayvon-

---

26
oRGANIk oLAM hAQIDA MA’LuMoT
I Bo‘LIM
larning tabiatdagi ahamiyatini o‘simliklar hayotida ko‘rish mum-
kin. Gulli o‘simliklarning changlanishi yoki urug‘ va mevalarning 
tarqalishida hayvonlar katta rol o‘ynaydi. hayvonlar har xil ozuqa 
zanjirlari tarkibida ishtirok etib, o‘simliklar bilan oziqlanuvchi tur-
lar boshqa yirtqich hayvonlar uchun ozuqa sifatida xizmat qila-
di. hayvonlar tuproq hosil qilish jarayonida juda katta ahamiyat-
ga ega. Chuvalchanglar, chumolilar va boshqa mayda hayvonlar 
tuproq tuzilmasini shakllanishida, uning unumdorligini oshirishda 
hamda tuproqning suv va havo bilan ta’minlanishida ishtirok etadi. 
Suvda yashovchi ko‘pchilik hayvonlar suvni tozalovchi — 
biofiltr 
organizmlardir.
hayvonlar insonning ko‘p qirrali xo‘jalik faoliyatida katta o‘rin 
egallaydi. Yovvoyi va uy hayvonlari insonning har xil oziq-ovqat 
mahsulotlari bilan ta’minlashda muhim omil hisoblanadi. Yov-
voyi hayvonlarning turlari uy hay-
von zotlarini yaxshilash uchun xiz-
mat qiluvchi genofondni saqlaydi. 
ko‘pgina yirtqich hayvonlar qishloq 
va o‘rmon xo‘jaliklarida turli zarar-
kunandalarni yo‘qotishda katta rol 
o‘ynaydi.
Biroq hayvonlarning ayrimlari 
zararlidir. ko‘pchilik hayvon turlari 
xavfli kasalliklar (bezgak, qichima 
va boshqalar)ni qo‘zg‘atuvchi va 
tarqatuvchi (chivinlar, burgalar va 
hokazo) sifatida ishtirok etadi.
hayvonot dunyosi hujayraviy 
tuzilishiga binoan ikkiga ajratiladi: