Sitologiya va

 embrional induk-
siya
deb ataladi. embrional induksiyani birinchi bo‘lib nemis olimi 
G.Shpeman o‘tgan asrning 20–30- yillarida baqalar ustida o‘tkaz-
gan tajribalarida kashf etgan. embrional induksiyani o‘rganish 
uchun embrionning bir qismi ikkinchi embrionning boshqa qismi-
ga ko‘chirib o‘tkaziladi. Agar baqaning gastrulasida nerv sistemasi 
rivojlanadigan qismini boshqa baqa gastrulasining qorin ektoder-

---

119
oRGANIZMLARNING INDIVIDuAL RIVoJLANIShI - oNToGeNeZ
V Bo‘LIM
masiga ko‘chirib o‘tkazsak, o‘sha joyda qo‘shimcha nevr naycha-
si va xorda rivojlanib, qo‘shimcha homila hosil bo‘ladi. Shunday 
qilib, ko‘chirib o‘tkazilgan o‘zak organ atrofidagi to‘qimalarga ta’sir 
qilib tashkilotchi rolini o‘taydi va ularning rivojlanishini boshqaradi.
1. ontogenez deb nimaga aytiladi?
2. Ontogenezning qanday tiplari bor? Ularni ta’riflab bering.
3. embrionning maydalanish bosqichini tushuntiring.
4. embrion varaqalarini sanang va ulardan qaysi organlar 
rivojlanishi ayting.
5. embrional induksiya nima? uni qaysi olim kashf etgan?
mustaqil yechish uchun masalalar
1. Lansetnikda embrionning maydalanish bosqichida 3 marta ekva-
torial bo‘lingandan so‘ng uning blastomerlari soni nechta bo‘ladi?
2. Lansetnik embrionidagi blastomerlar 128 taga yetishi uchun hu-
jayralar necha marta meridianal va ekvatorial bo‘linishi kerak?
44­ §. Postembrional rivojlanish
embrionning tuxumdan chiqishi yoki tug‘ilishi bilan embrio-
nal rivojlanish davri tugallanadi va postembrional rivojlanish davri 
boshlanadi. Postembrional rivojlanish bevosita (to‘g‘ri) yoki bilvo-
sita (noto‘g‘ri, metamorfozli) bo‘ladi.
Bevosita
rivojlanish (sudralib yuruvchilar, qushlar, sut emizuv-
chilar)da tuxumdan chiqqan yoki ona organizmidan tug‘ilgan em-
brion voyaga yetgan organizmlarga o‘xshaydi, faqat kichik bo‘la-
di. Postembrional rivojlanishda embrion faqat o‘sadi va jinsiy ba-
log‘atga yetadi.