Sistema hám signallardı qayta islew

1-Lekciya: “Sistema hám signallardı qayta islew” páni qısqasha mazmunı hám wazıypaları. Sistema hám signallardı qayta islew haqqında ulıwmalıq túsinikler hám olardı túrlerge ajıratıw
Joba:
1. Informaciya, signal, elektr signalı
2. Signallardıń túrleri
3. Signallardıń parametrleri
4. Baylanıs kanalınıń parametrleri
Sistemalar hám signallardı qayta islew pánin studentlerge úyretiwden maqset telekommunikaciya hám informaciya uzatıw sistemalarınıń ulıwmalasqan teoriyasın zamanagóy matematikalıq modellerdi qollap analiz etiw, sistemalarda paydalanılatuǵın túrli signallar, olardıń waqıt hám jiyilik funkciyaları kórinisindegi matematikalıq modelleri, signallarǵa cifrlı qayta islew usıllarınan paydalanıw kónlikpelerin payda etiwden ibarat.
Sistemalar hám signallardı qayta islew pánin oqıtıwdan maqset studentlerde telekommunikaciya hám informaciya uzatıw sistemalarında paydalanılatuǵın signallardı analizlew, olardı tiykarǵı kórsetkishleri boyınsha salıstırıw, qoyılǵan talap tiykarında signaldıń eń proporcionalın tańlaw, sistemalar hám olardı zamanagóy matematikalıq modelleri tiykarında analizlewge úyretiw, kónlikpe hám ilmiy tájiriybelerin qáliplestiriwden ibarat.
1.1. Informaciya, signal, elektr signalı
Informaciya - bul hár túrlı fizikalıq processler, deneler, tarıyxıy hám kúndelikli hádiyseler haqqındaǵı maǵlıwmat bolıp tabıladı.
Informaciyanı uzatıw ushın onı málim bir formaǵa keltiriw kerek (tekst, keste, grafik, súwret, hárekettegi súwret, hám basqalar). Bunday formalastırıw nátiyjesinde informaciya xabarǵa aylanadı. Xabardı keńisliktiń bir noqatınan ekinshi noqatına uzatıw ushın xabardı qandayda bir fizikalıq processke júklewimiz yaǵnıy onı signalǵa aylandırıwımız kerek.
Signal dep qandayda bir fizikalıq processtiń bir yamasa bir neshe parametrdi xabarǵa sáykes usılda ózgeriwine aytıladı.
Elektr signalı dep - elektr procesiniń bir yamasa bir neshe parametrin xabarǵa sáykes túrde ózgeriwine aytıladı.
Shawqım da tap signalǵa uqsap waqıt boyınsha ózgeriwshi process bolıp tabıladı. Biraq ol ózinde hesh qanday informaciyanı óz ishine almaydı. Sol sebepli ol signalǵa zıyanlı tásir etiwshi process bolıp tabıladı.
1.2. Signallardıń túrleri

1.1-súwret. Úzliksiz signal

1.2-súwret. Úst boyınsha úzliksiz, waqıt boyınsha bolsa diskret signal

1.3-súwret. Úst boyınsha diskret, waqıt boyınsha bolsa úzliksiz signal

1.4-súwret. Cifrlı signal
Signallardıń ózgeriwi hám qayta islewi sistemalarda ámelge asırıladı. Signallardı ózgertiw hám qayta islew sistemaları apparatlarda yamasa kompyuterlerde programmalar járdeminde ámelge asırıladı.

1.5-súwret. Ulıwma kórinistegi baylanıs sistemasınıń strukturalıq sxeması
XD - Xabar deregi.
XSA - Xabardı signalǵa aylandırǵısh - xabardı baslanǵısh elektr signalına aylandırıp beredi.
Uz - Uzatqısh - baslanǵısh elektr signalın baylanıs liniyasinan uzatıwǵa mólsherlengen signalǵa aylandırıp beredi.
AL - Baylanıs liniyasi, signaldı baǵdarlawshı ortalıq.
Q - Qabıllaǵısh - baylanıs liniyasınan kelgen signaldı qabıl etip onı baslanǵısh elektr signalǵa aylandırıp beredi.
SXA - Signaldı xabarǵa aylandırǵısh - baslanǵısh elektr signalın xabarǵa aylandırıp beredi.
XT - Xabar tutınıwshısı.
UT - Uzatıw tárepi.
QT - Qabıllaǵısh tárepi.
DBS - Diskret baylanıs sisteması.
s_i(t) - Baylanıs liniyası boyınsha uzatılıwǵa maslastırılǵan signal.
a_i(t) - Xabar
v_i(t) - Birlemshi elektr signalı.
1. 3. Signallardıń parametrleri
Real baylanıs kanallarınan signallarǵa kesentler tásir etedi. Eger kesent signal menen qosılsa bul additiv kesent boladı. Bunday kesentlerge atmosfera shawqımları, atmosfera razryadları, industrial kesentler hám basqa baylanıs sistemaların islewinen kelip shıqqan kesentler kiredi. Eger kesent menen signal ko'paytirilsa bul multiplikativ kesent boladı. Bul túrdegi kesentler baylanıs kanallarınıń parametrlerin tosınnanlı ózgerislerinde payda boladı.
Signallardıń formasın qayta tiklew. Kesentler eki úlken klasqa bólinedi:
1 . Aditiv kesentler.
2. Multiplikativ kesentler.
Baylanıs sistemalarınıń túrine hám wazıypasına qaray signallardı qabıllawında tómendegi úsh wazıypa orınlanıwı múmkin:
Signallardıń bar joq ekenligin anıqlaw.
Signaldı parıqlaw.

1. 6-súwret. Signallardıń parametrleri.
1) Signaldıń dawam etiw waqtı. C -[sek].
2) Signaldıń dinamikalıq diapazonı:
(1. 1)

(1. 2)

3) Signaldıń spektr keńligi.[ Gc ] ólshenedi.

1. 7 súwret. Sóylegen dawıstıń diapazonı.
4) Signaldıń kólemi. Xabardı uzatıp alıw qábilyetin kórsetedi.
(1.3)
Signaldı yamasa xabardı payda bolǵan orından tutınıwshıǵa jetkiziw ushın kerek bolǵan texnikalıq qurılmalar hám basqalar kompleksine baylanıs sisteması dep ataladı.
1. 4. Baylanıs kanallardıń parametrleri
2. Baylanıs kanalı signaldı uzatıw waqıtı Tk -[sek].
3. Baylanıs kanalı dinamikalıq diapazonı
4. Baylanıs kanalı spektr keńligi
5. Kanaldıń kólemi (1. 4)
Signallardı baylanıs kanallardan joǵaltıwlarsız uzatısh ushın tómendegi shárt orınlanıwı kerek.

Signaldıń kólemi (1. 5)

1.8-súwret. Analog signaldı cifrlı signalǵa aylandırıw hám qayta tiklew