Sip signalizatsiyasi. Sip protokoli asosida aloqa

2.4. Foydalanilgan adabiyotlar 
 
1.
Р.Н.Раджапова. Кейинги авлоднинг конвергент тармоқлари: ўқув қўлланма.
- ТАТУ, 2016. 
2.
Toni Janevski. NGN
Architectures, protocols and services. , First Edition. 
3.
John Wiley & Sons, Ltd. Published 2014 by John Wiley & Sons, Ltd. 2014. 
4.
А.В.Росляков, С.В.Ваняшин, М.Ю.Самсонов. И.В.Шибаева, И.А.Чечнёва 
С28. Сети следующего поколенияNGN /под ред. А.В.Рослякова. - М.: Эко-
Трендз, 2008. 
5.
И.Г.Бакланов NGN: принципы построения и организации/под.ред. 
Ю.Н.Чернышова.- М.: Эко-Трендз, 2008. 
 
 
2.5. Nazariy qism 
 SIP protokoli so‘rovlari 
“Mijoz-server” arxitekturasiga muvofiq barcha xabarlar mijozdan serverga 
uzatiladigan so‘rovlarga va serverdan mijozga uzatiladigan javoblarga bo‘linadi. 
SIP protokolining hozirgi versiyasida oltita turlardagi so‘rovlar aniqlangan. 
Ulardan har biri etarlicha keng doiradagi vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan, 
bu SIP protokolining yaqqol avzalligi hisoblanadi, chunki shu tufayli terminallar va 
serverlar almashadigan xabarlar soni minimumga keltirilgan. So‘rovlar yordamida 
mijoz joriy joylashish o‘rni haqida xabar qiladi, foydalanuvchilarni aloqa 
seanslarida qatnashishga taklif qiladi, o‘rnatilgan seanslarni modifikatsiyalaydi, 
ularni yakunlaydi va h.k.. Server boshlang‘ich satrda ko‘rsatilgan nom bo‘yicha 
qabul qilingan so‘rovning turini aniqlaydi. 
INVITE so‘rovi foydalanuvchini aloqa seansida qatnashishga talif qiladi. 
INVITE turdagi so‘rovga javobda Chaqiruvchi foydalanuvchi qabul qiladigan 
ma’lumot turi ko‘rsatiladi va bundan tashqari, chaqiriluvchi foydalanuvchi uzatishga 
urinayotgan ma’lumot turi (ma’lumotlarni uzatish bo‘lishi mumkin parametrlari) 
ko‘rsatilishi mumkin. 

---

ASK so‘rovi INVITE so‘roviga javobni qabul qilinishini tasdiqlaydi. ASK 
xabarida Chaqiruvchi foydalanuvchi uzatadigan aloqa seansining yakuniy tasifiga 
ega bo‘lishi mumkin. 
CANCEL so‘rovi oldingi uzatilgan so‘rovlarni qayta ishlashni, o‘sha CANCEL 
so‘rovidagi Call-ID, To, From va Cseq maydonlar qiymatlari bilan bekor qiladi, 
lekin qayta ishlash tugagan so‘rovlarga ta’sir qilmaydi. 
BYE so‘rovi orqali Chaqiruvchi va chaqiriluvchi foydalanuvchi qurilmasi 
bog‘lanishni yakunlaydi. BYE so‘rovini olgan tomon nutq (multimediali) 
ma’lumotni uzatilishini to‘xtatishi va uni bajarilishini 200 OK javob bilan 
tasdiqlashi kerak. 
REGISTER turdagi so‘rov yordamida foydalanuvchi o‘z joriy joylashish o‘rnini 
xabar qiladi: 

To maydoni serverda saqlash yoki o‘zgartirish kerak bo‘lgan manzilli 
ma’lumotlarga ega bo‘ladi; 

From maydoni ro‘yxatga olish initsiatorining manziliga ega bo‘ladi. 
Foydalanuvchini uning o‘zi yoki boshqa shaxs ro‘yxatdan o‘tkazishi mumkin, 
masalan, kotiba o‘z boshlig‘ini ro‘yxatdan o‘tkazishi mumkin; 

Contact maydoni barcha keyingi INVITE so‘rovlari uzatilishi kerak bo‘lgan 
foydalanuvchining yangi manziliga ega bo‘ladi. Agar REGISTER so‘rovida Contact 
maydoni mavjud bo‘lmasa, u holda ro‘yxatdan o‘tkazish oldingidek qoladi. 
Ro‘yxatdan o‘tkazish bekor qilingan hollarda bu erda «*» simvoli joylashtiriladi; 

Expires maydonida sekundlarda vaqt ko‘rsatiladi, bu vaqt davomida 
ro‘xatdan o‘tkazish amalda bo‘ladi. Agar bu maydon mavjud bo‘lmasa, u holda 
yashirish bo‘yicha vaqt 1 soat o‘rnatiladi, bundan keyin ro‘xatdan o‘tkazish bekor 
qilinadi. Ro‘xatdan o‘tkazishni (0) qiymat tayinlangan Expires maydonli va mos 
Contact maydonli REGISTER xabarini uzatilishi bilan bekor qilish mumkin. 
OPTIONS 
so‘rovi orqali chaqiruvchi foydalanuvchi chaqiriladigan 
foydalanuvchining terminal qurilmasining funksional imkoniyatlari haqida 
ma’lumotlarni so‘raydi. Bu so‘rovga javobda chaqiriladigan foydalanuvchining 
terminal qurilmasi talab qilinadigan ma’lumotlarni xabar qiladi. OPTIONS 
so‘rovining qo‘llanilishi bog‘lanish o‘rnatilguncha qurilmaning funksional 
imkoniyatlari haqida bilish zarurligi bilan cheklangan. Bog‘lanishni o‘rnatilishi 
uchun bu turdagi so‘rov ishlatilmaydi.