Синтаксис

Mavzu: Aniqlovchi.  

 

Reja: 

 

 

1. Aniqlovchi haqida umumiy ma`lumot.  

 

2. Aniqlovchining turlari: 

a) sifatlovchi va uning ifodalanishi. 

b) qaratuvchi va uning ifodalanishi. 

v) izohlovchi va uning ifodalanishi. 

 

 

1. Aniqlovchi haqida umumiy ma`lumot. 

 

Ikkinchi darajalibo`laklar bosh bo`laklarga bevosita yoki bavosita bog`lanib, ularni aniqlab, 

to`ldirib,  izoxlab  keladi.  Mayin  shabada  qo`zg`aldi.  Aniqlovchi  ikkinchi  darajali  bo`lak  bo`lib, 

predmetning (keng ma`noda ba`zan belgining) belgisini bildiradigan gap bo`lagidir. 

 

Aniqlovchi  o`zi  bog`lanib  kelgan  so`z  bilan  aniqlovchili  birikmani  hosil  qiladi,  ya`ni 

mazmuni  izoxlanayotgan  bo`lak  aniqlanmishdir.  Aniqlovchi  predmetning  xilma  —xil:  biror 

xususiyati,  holati,  rang  —tusi,  maza—ta`mi,  shakli,  hajmi,  o`ringa  munosabat,  paytga  munosabat, 

---

 

14 

harakat  tarzidagi,  ko`rsatib  aniqlash,  miqdor—daraja,  boshqacha  nom  berish  bilan  izohlash, 

qaramlik kabi belgilarni bildiradi. 

 

Masalan:  SHirin  olma,  osmondagi  yulduzlar,  yozgi  ko`ylak, to`rtta devor,  oz  so`z,  shu  yil, 

yig`ilgan kitob,  gumbur  — gumbur ovoz, oltin soat kabi. Aniqlovchining predmetning belgisining 

bildirishdan uning otga bog`lanishi kelib chiqadi (ba`zan aniqlovchi sifat va ravishga xam boglama 

oladi.) 

 

Aniqlovchi  borlanib  kelgan  ot  gapda  har  qanday  gap  bo`lagi  bo`lib  kela  oladi.  Demak, 

aniqlovchi  egaga  xam  kesimga  xam,  to`ldiruvchi  va  xolga  tobe  bo`lib  keladi.  Ba`zan  aniqlovchi 

aniqlovchining o`ziga tobe bo`ladi. 

 

Masalan:  Yaxshi  yigit  yurt  tuzar  (egaga  tobe)  .  Birovning  aybiga  ko`z  quloq  bo`lma 

(to`ldiruvchiga tobe) 

 

Aniqlovchi  anglatgan  ma`nolari  va  ifodalanishiga  ko`ra  har  xil  so`roqqa  javob  beradi: 

qanday?, qanaqa?, qaysi?, qancha?, necha?

g

nechanchi?, qay daraja? kabi. 

 

Aniqlovchi  leksik  —  semantik  va  grammatik  xususiyatlariga  ko`ra  uch  xil  bo`ladi: 

sifatlovchi, qaratuvchi, izohlovchi.