Sintaksis haqida umumiy ma’lumot

SO’Z BIRIKMALARINI TAHLIL QILISH
Tahlil tartibi
1.Berilgan gapdagi so'z birikmalarini aniqlab, yozib chiqish.
2.Har bir so'z birikmasini alohida-alohida tahlil qilish:
a) hokim so'z bilan tobe so'zning birikish turini ko'rsatish;
b)hokim so'z va tobe so'zni aniqlash;
d) hokim so'z va tobe so'zni bog'lovchi grarmmatik vositani ko'rsatish;
e)hokim so'z va tobe so'zni qaysi so'z turkumi bilan ifodalanganligini izohlash.

Tahlil namunasi
Zargarov sahrodagi ishlarning miqyosini yaxshi tasvirlab berdi.
Gapda 4 ta so'z birikmasi mavjud: yaxshi tavsirlab berdi, miqyosini tasvirlab berdi, ishlarning miqyosi, sahrodagi ishlar.
1) yaxshi tasvirlab berdi — bitishuv; hokim so'z — tasvirlab berdi, tobe so'z — yaxshi', ohang va ma'no vositasida birikkan; sifat (ravish vazifasida) + fe'l;
2) miqyosini tasvirlab berdi — boshqaruv; hokim so'z — tasvirlab berdi, tobe so'z — miqyosini; tushum kelishigi qo'shimchasi (-ni) vositasida birikkan; ot + fe'l;
3) ishlarning miqyosi — moslashuv; hokim so'z — miqyos, tobe so'z — ishlarning; qaratqich kelishigi (-ning) va egalik (-i) qo'shimchalari vositasida birikkan; ot + ot;
4) sahrodagi ishlar — bitishuv; hokim so'z — ishlar, tobe so'z — sahrodagi; ohang va ma'no vositasida birikkan; ot + ot.

Topshiriq. Quyidagi gaplarni so'z birikmalari bo'yicha tahlil qiling.
1.Derazaning ochiq tabaqasidan kirayotgan shamol darpardani xomushgina silkitardi.
Ushbu gapda 6 ta so’z birikmasi mavjud:

1)xomushgina silkitmoq – fe’lli birikma, bitishuv

2)darpardani silkitmq – fe’lli birikma, boshqaruv

3)derazaning tabaqasi – otli birikma, moslashuv

4)ochiq tabaqa – otli birikma, bitishuv

5)tabaqasidan kirayotgan – fe’lli birikma, boshqaruv

6)kirayotgan shamol – otli birikma, bitishuv

2.Ahmadjon aka o'z hayotida esda qoladigan hech nima ko'rmadi.
3. Quyosh yo'lini hech qanday kuch to'sa olmaganidek, bizning haq yo'limizni ham hech qanday kuch to'solmaydi.