Sinfi uchun darslik

ayt... O
‘
zing ayt, navbahorim.
 
(Quddus Muhammadiy)
Undalmalar gapning qayerida kelishidan qat’i nazar boshqa
bo‘laklardan vergul bilan ajratiladi. Tahlilda uning ostiga ikkita
to‘lqinli chiziq chiziladi.
M a s a l a n:
 Sen, Murod, nega indamaysan?
Undalmalar his-hayajon bilan aytilsa, ulardan so‘ng undov
belgisi qo‘yiladi. Masalan:
 
Men sizni quyosh deb atayman,
oyijon!.. 
(Po‘lat Mo‘min)
!!
?

---

60
176-mashq. 
Matnni o‘qing. Undalmalarni topib, izohlang, tinish belgi-
lariga diqqat qiling.
Bir bola ko‘chada yig‘lab o‘tirar edi. O‘tib ketayotgan kishilardan
biri: «O‘g‘lim, sanga nima bo‘ldi? Nega muncha yig‘laysan?» – deb
so‘radi. Bola: «Bir tiyin aqcham bor edi, yo‘qotib qo‘ydim. Shuning
uchun yig‘layapman», – dedi. U kishining bolaga rahmi kelib, «Mana,
o‘g‘lim, aqchang yo‘qolgan bo‘lsa, man sanga boshqasini beraman», –
deb cho‘ntagidan bir tiyin aqcha chiqarib berdi. Bola aqchani olib
yana avvalgidan ortiq yig‘lamoqqa boshladi. U kishi: «Yana nimaga
yig‘laysan?» – desa, bola: «Oh otajon! Agar o‘z aqcham yo‘qolmagan
bo‘lsa edi, hozir aqcham ikki tiyin bo‘lar edi», – dedi.
Ko‘zing och bo‘lmasin, o‘g‘lim, ko‘zing och,
Qanoatsiz kishini uxlatib qoch. 
(Abdulla Avloniy)
1-topshiriq.
 Matnga sarlavha toping. Unda qanday ibratli fikr ifodalangan
deb o‘ylaysiz?
2-topshiriq.
 Matn oxirida berilgan baytning birinchi misrasida «ko‘zing
och» birikmasi ikki marta qo‘llangan. Ular orasidagi ma’no farqini tushuntiring.
177-mashq
.