Sinf: VII 1 dars Sana: Fan: Geometriya. Mavzu: Geometriyaning vujudga kelish tarixi. Geometrik shakllar va jismlar. Eng sodda geometrik shakllar. Nuqta, to`g`­ri chiziq va tekislik. Darsning maqsadi

3.Yangi mavzuni bayon qilish.

Kesmalarni nurga qo‘yish orqali taqqoslash ancha noqulay usul hisoblanadi. Kesmalarning qaysi biri uzun yoki qisqaligini ularning uzunliklarini taqqoslash asosida ham aniqlasa bo‘ladi. Quyida shu xususda to‘xtalamiz. Biror kesmani birlik kesma deb olib, uning uzunligini 1 ga teng deb qabul qilamiz. Qolgan kesmalar uzunliklarini shu birlik kesma uzunligiga nisbatan aniqlaymiz. Ravshanki, CD kesmani birlik kesma deb olib, uzunligini 1 ga teng desak, AB kesma uzunligi 2 ga teng bo‘ladi.

Kesmalarning uzunligi turli xil asboblar yordamida o‘lchanadi. Ularning eng oddiysi shkalali, ya’ni bo‘linish nuqtalariga ega bo‘lgan chizg’ichdir. Kesma uzunligining qiymati tanlangan uzunlik o‘lchov birligiga (birlik kesmaga) bog’liq bo‘ladi. Agar uzunlik birligi sifatida uzunligi 1 sm ga teng kesmani oladigan bo‘lsak, AB kesmaning uzunligi 10 sm ga teng bo‘ladi va AB = 10 sm deb yoziladi. Agar uzunlik o‘lchov birligi sifatida uzunligi 1 millimetrga teng kesmani oladigan bo‘lsak, AB = 100 mm bo‘ladi. AB kesmaning uzunligi A va B nuqtalar orasidagi masofa deb ham yuritiladi. Ravshanki, bir xil uzunlikka ega kesmalar o‘zaro teng bo‘ladi. Endi kesma uzunligining muhim xossasi ustida to‘xtalaylik.

Agar to‘g‘ri chiziqda B nuqta A va C nuqtalar orasida joylashgan bo‘lsa, AC kesma uzunligi AB va BC kesma uzunliklarining yig‘indisidan iborat bo‘ladi: AC = AB + BC.

To‘g’ri chiziqda A, B va C nuqtalar berilgan bo`lib, B nuqta A va C nuqtalar orasida joylashgan bo‘lsa, AC kesma uzunligi AB va BC kesma uzunliklarining yig’indisidan iborat bo‘ladi, ya’ni AC=AB+BC tenglik o‘rinli bo‘ladi.