Sinf rahbarlari uchun toshkent -2013 Tuzuvchi: Qurbonova Marhabo – Toshkent shahar

Jadid maktablari- musulmon maktabxonalarini isloh qilib yangicha usulda ta’lim bergan va jadidlik g`oyalarini ilgari surgan maktablar.
19-asr oxirlariga kelib dunyodagi hech bir mamlakat boshqa davlatlar ta’siriga berilmasdan yashashi mumkin emasligi ayon bo`lib qoldi. Bir qancha mamlakatlarda hayot tarzining yuksakligi, ijtimoiy tartibotlarning inson tabiatiga muvofiqligi, ilm-fan taraqqiyotining yuqoriligi turkistonlik tafakkur egalarini ham sergaklantirdi va bezovta qildi. Shu tariqa jamiyatning turli qatlamlarida hayot tarzini isloh qilish kayfiyati paydo bo`la boshladi. Turkiston ziyolilari xalq hayotini yaxshilash uchun unga ma’rifat berish, uning madaniyat darajasini ko`tarish kerak, deb hisobladilar. Ta’lim tizimini yangilash, uning samardorligini ko`tarish ehtiyoji paydo bo`ldi.

Dastlab 1884 yilda Qrimning Bog`chasaroy shahrida Ismoilbey G`aspirali tomonidan birinchi jadid maktabi tashkil etildi. Jadid maktablari amaldagi ta’lim tizimini butunlay inkor etmas edi. Musulmoncha ta’lim tizimining mohiyatiga dahl qilmagan holda ta’limning mazmunini boyitish, chuqurlashtirish va uni dunyoviy ruh bilan sug`orish, yoshlarni tezkor sur’atlar bilan hayotga tayyorlash, ularni zamona ilm-fanini qiynalmay o`zlashtira oladigan darajaga yetkazish jadid maktablarining oldidagi asosiy vazifa edi.
Jadidlik harakati turkiy millatlarning uyg`onishiga, ma’rifatga intilishiga turtki bo`ldi. Turkiston o`lkasida ham jadid maktablari ochildi. Jadidlar ta’lim mazmunini tubdan yangilash lozimligini, faqat ish uslubini o`zgartirish bilan masala hal bo`lmasligini yaxshi bilardilar. Shu bois mamlakatning yetuk ma’rifatparvarlari, aql egalari, millatning jonkuyar pedagoglari bir qator darslik va qo`llanmalar tayyorladilar. Ta’limdagi bu o`zgarish tez orada o`z samarasini ko`rsatdi va o`lkada ilmga bo`lgan intilish, ma’rifiy ko`tarilish yaqqol sezildi.Mahmudxo`ja Behbudiy, Munavvarqori Abdurashidxon, Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy, Hamza, Isoqjon Ibrat, Saidrasul Saidazizov, Saidahmad Siddiqiy va boshqa jadid namoyandalarining tuzgan darslik va o`quv qo`llanmalari saviyasi jihatidan zamonasining eng ilg`or pedagogik asarlari darajasida edi.
O`zingizga ma’lum bo`lgan bo`lgan bo`lsa kerakki, ma’rifatparvar boblarimiz nomi bir umr xalqimiz qalbida yashab kelmoqda. Demakki, inson halol va zahmatkashlik bilan qilgan mehnati asrlar davomida hurmatga sazovar bo`ladi va ular doimo faxr-iftixor bilan esga olinadi.