Sinf : 4 Mavzu: Kasrlar haqida tushuncha. O‘rganilgan ko‘rinishdagi masalalar yechish. Darsning maqsadi

Matematika fanlar ichra shoh

Uning sirlaridan bo’lingiz ogoh.

II. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash.

O‘tilgan mavzuni mustahkamlashda o‘quvchilarga o‘tilgan darslarga oid “Tezkor savol-javob” o‘tkaziladi.

- Sonni yig‘indiga ko‘paytirish uchun nima qilish lozim?

- Ko‘paytirish komponentlari qanday nomlanadi?

- Ikki xonali sonnii kki xonali songa ko‘paytirish qanday amalga oshiriladi?

- To‘liqsiz ko‘paytma nima?

623-misol javoblari so`raladi:

c	8	10	17	93	246	732
37 • c	296	370	629	3441	9102	27084

III. Yangi mavzuning bayoni. Yangi mavzu ekranda tushuntiriladi.

624.

To‘g‘ri to‘rtburchaklar bir-biridan nimasi bilan farq qiladi? Har bir to‘g‘ri to‘rtburchak nechta teng (bir xil) qismga bo‘lingan ? Haqiqatan ham birinchisi 15 ta, ikkinchisi 6 ta, uchinchisi … ta qismga bo‘lingan. Har bir rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning qanday qismi bo‘yalgan?

To‘g‘ri, birinchi rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning o‘n beshdan bir qismi; ikkinchisida oltidan bir qismi bo‘yalgan va h. k. Lekin buni qanday matematik belgi bilan yozish mumkin?

Buning uchun matematiklar kasrlar deb ataluvchi sonlarni o‘ylab topdilar Kasrlarni yozish uchun tanish belgi (raqam)lar va chiziqlardan foydalaniladi. Chiziq tagiga narsa, shakl yoki miqdor nechta teng qismga bo‘linganligini ko‘rsatuvchi son yoziladi. Bu son maxraj deb ataladi. Chiziq ustidagi son shunday qismdan nechta olinganligini ko‘rsatadi. Bu son surat deb ataladi.

Endi biz birinchi rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning 1/15 qismi, ikkinchisida 1/6 qismi, uchinchisida … qismi bo‘yalganligini ko‘rib turibmiz. Demak, agar birinchi to‘g‘rito‘rtburchakning ikki qismi bo‘yalsa, u holda “To‘g‘ri to‘rtburchakning 2/15 qismi bo‘yalgan” deyiladi. Agar uch qismi bo‘yalsa, u holda “To‘g‘ri to‘rtburchakning 3/15 qismi bo‘yalgan” deyiladi. Agar to‘g‘ri to‘rtburchakning hamma qismlari bo‘yalsa, u holda birinchisida 15/15, ikkinchisida 6/6, uchinchisida esa 12/12 va h. k. kasr hosil bo‘ladi.