Simmetriyali kripto tizimlari Shifrlash, mahfiy va ochiq kalitlar

Simmetriyali kripto tizimlari Shifrlash, mahfiy va ochiq kalitlar

Amaliy dars

Nazariy qism

• Axborot xavfsizligi muhim va dolzarb soha hisoblanadi. Sohada ma’lumotlarning xavfsizligini taminlashda simmetrik va assimetrik shifrlashda usullaridan foydalaniladi.

Nazariy qism

• Ikki xil shifrlash usulini yaxshiroq tushinish uchun quyidagi atamalar va ularning ma’nosini bilib olish zarur
•  Kriptografiya - bu ma'lum bir shaklda ma'lumotlarni saqlash va uzatishda ilg'or matematik tamoyillardan foydalanish usuli bo'lib, uni faqat u mo'ljallangan kishilar o'qishi va qayta ishlashi mumkin. 
• Shifrlash kriptografiyadagi asosiy tushunchadir - bu xabar tinglovchi tomonidan o'qilmaydigan yoki tushunilmaydigan formatda kodlash holatini ifodalaydi.

Nazariy qism

• Shifrlash : Bu kriptografiya yordamida ma'lumotlarni blokirovka qilish jarayoni. Shu tarzda ma’lumotlar qulflanadi.
• Deshifrlash: kriptografik usullardan foydalangan holda shifrlangan ma'lumotni ochish jarayoni.
• Kalit : ma'lumotni shifrlash va deshifrlash uchun ishlatiladigan parol. Kriptografiyada kalitlarning bir nechta turlari mavjud.

Simmetrik shifrlash

• Bu shifrlashning eng oddiy turi bo'lib, ma'lumotni shifrlash va deshifrlashda bitta maxfiy kalitdan foydalanadi. Simmetrik shifrlash eng qadimgi va mashhur usuldir. U raqam, so'z yoki tasodifiy harflar qatoridan tashkil topgan maxfiy kalitlardan foydalanadi. 

Simmetrik shifrlash
Maxfiy kalit
Maxfiy kalit
Bir xil kalit
Xabar
Xabar
Shifrlangan xabar
Eng ko'p ishlatiladigan simmetrik algoritmlar AES-128, AES-192 va AES-256.
AES-Advanced Encryption Standard (Kengaytirilgan shifrlash standarti)

Asimmetrik shifrlash

 Asimmetrik shifrlash oddiy matnni shifrlash uchun ikkita kalitdan foydalanadi. Maxfiy kalitlar Internet yoki tarmoq orqali almashtiriladi. Bu yovuz niyatli shaxslar kalitlardan noto'g'ri foydalanmasligini ta'minlaydi. Shuni ta'kidlash kerakki, maxfiy kalitga ega bo'lgan har bir kishi xabarning shifrini ochishi mumkin. Ochiq kalit xabar yubormoqchi bo'lgan har bir kishi uchun bepul taqdim etiladi. Maxfiy kalit esa sir saqlanadi.

Asimmetrik shifrlash
Ochiq kalit
Maxfiy kalit
Ikki xil kalit
Xabar
Xabar
Shifrlangan xabar
Eng ko'p ishlatiladigan asimmetrik algoritmlar EIGamal, RSA, DSA, Elliptic curve techniques, PKCS.

RSA, DSA, Elliptic curve techniques algoritmlari

Eng ko'p ishlatiladigan asimmetrik algoritmlar EIGamal, RSA, DSA, Elliptic curve techniques, PKCS.

	Umumiy kalitlarning minimal hajmi (bitlari).		Kalit hajmi nisbati
Xavfsizlik (bitlar)	DSA / RSA	ECC	RSA / DSA uchun ECC	Yaroqli
80	1024	160-223	1:6	2010 yilgacha
112	2048	224-255	1:9	2030 yilgacha
128	3072	256-383	1:12	2031 yildan keyin
192	7680	384-511	1:20
256	15360	512+	1:30

RSA, DSA, Elliptic curve techniques algoritmlari

Eng ko'p ishlatiladigan asimmetrik algoritmlar EIGamal, RSA, DSA, Elliptic curve techniques, PKCS.

	Umumiy kalitlarning minimal hajmi (bitlari).		Kalit hajmi nisbati
Xavfsizlik (bitlar)	DSA / RSA	ECC	RSA / DSA uchun ECC	Yaroqli
80	1024	160-223	1:6	2010 yilgacha
112	2048	224-255	1:9	2030 yilgacha
128	3072	256-383	1:12	2031 yildan keyin
192	7680	384-511	1:20
256	15360	512+	1:30

Kriptografiya kurs

https://www.tutorialspoint.com/cryptography/cryptosystems.htm

Topshiriq

1. Asimmetrik shifrlash algoritmlari RSA, DSA, Elliptic curve techniques imkoniyatlari
2. Asimmetrik shifrlash algoritmlari AES imkoniyatlari