Симметрик шифрлаш ва хабар бутунлиги. Симметрик шифрлаш алгоритмлари ва принциплари

Хабар бутунлигини таъминлашнинг кодли назорат усуллари

• Телекоммуникация каналлари бўйича маълумотларни узатишда хатоликларни назорат қилиш ва уларни тузатиш, ортиқча кодлар назорат қилиш қўлланиладиган телекоммуникация қурилмаларига юкланади. Хотира қурилмаларида ва маълумотларни узатишда хабар бутунлигини таъминлаш учун қуйидаги шовқинбардош кодлар энг кўп қўлланилади:
• иккилик хатоларни топадиган ва боғлиқ бўлмаган (мустақил) бирлик хатоликларни тўғрилайдиган Хэмминг коди;
• учлик хатоликларни топадиган ва мустақил иккилик хатоликларни тўғрилайдиган БЧХ (Боузи-Чоудхори-Хоквингем) кодлари;
• бирлик хатоликлар пакетини топадиган ва тўғрилайдиган Файра коди;
• хатоликлар пакетларини топадиган ва тўғрилайдиган Рид-Соломон кодлари.
• Алоҳида тизимларда Галей, Рид-Маллер, Абрамсон кодларидан фойдаланилади.
• Маълумотларни ўзгартириш ва қалбакилаштиришдан мухофаза қилиш MAC (Message Autensification Code) хақиқий кодидан фойдаланишга боғлиқ хақиқийликни таъминлашнинг махсус чоралари ёрдамида амалга оширилади. Бундай код билан ишлашда криптографик шифрлаш тизимларидан фойдаланилади.
• Маълумотларни тасодифан шикастланишлардан мухофаза қилиш учун тузатувчи (коррекцияловчи) кодлар ишлатилади.
• Маълумотларни атайин бузилишлардан мухофаза қилиш учун криптографик воситалар ишлатилади

Шовқинбардош кодлар

• Шовқинбардош кодлар деб, алоқа каналлари бўйича узатишда вужудга келадиган сўзлардаги хатоликларни топиш ва тўғрилашга имкон берадиган кодларга айтилади.
• Бу кодлар шундай тарзда қуриладики, маълумотни узатиш учун бир – бирларида битта символдагидан ортиққа фарқ қиладиган кодли сўзларнинг фақат қисми ишлатилади. Бу кодли сўзлар рухсат этилган дейилади.
• Барча колган кодли сўзлар ишлатилмайди ва таъқиқланганлар сонига киради. Бутунликни назорат қилиш ва маълумотларни узатиш тўғрилигини ошириш учун шовқинбардош кодларнинг қўлланилиши кодлаш ва декодлаш масалаларини ечишга боғлиқ.