Ўсимликлар морфологияси ва

78-расм.
Новдада баргларнинг ж ойлаш иш и: 
А
— навбатли, кетм а-кет 
ёки спираль (ш аф толи -Persica vulgaris); 
Б —
қарам а-қарш и супротив 
(лигуструм-Lygustrum); 
В —
ҳалқасимон (олеандр-N erium oleandra).
78-расм В). Буларда қўшни давралар бир-бирининг устига 
жойлашмасдан, улар навбатлашиб, юқори ва пастки давра 
барглари ўртасидаги ораликдан жой олади.
Баргларнинг пояга жойлашиш тартиби ирсий белги 
бўлиб, ҳар қайси оилаларда маълум тартибда жойлашади.
Б ар г м о за и к а с и . 
Новданинг ўсиши натижасида унда 
жойлашган баргларнинг тартиби ҳам ўзгаради. Айниқса, 
поянинг бир текис ўсмаслиги, бўғим оралиқларининг бу- 
рилишига ва барглар жойлашиш бурчакларининг ўзгари- 
шига сабаб бўлади. Бу ўзгариш ёруғлик шароитига бог- 
лик. Шуниси диққатга сазоворки, барча ўсимликларнинг 
барг пластинкалари бир-бирига нисбатан қуёш нурини 
тўсмай жойлашади. Бу ҳодисага барг мозаикаси ёки барг 
нақшлари деб аталади. 
Б ар г м о за и к а си
айниқса, дарахт ва 
буталарнинг плагитроп новда ва шохчаларида (жўка, ўткир 
баргли заранг, қайрағоч ва бошқа дарахтларда) плюш, ге­
рань, тамаки, зубтурум ва бошқа ўтчил ўсимликларда уч­
райди.
Б ар гл арн и н г х и л м а -х и л л и г и . 
Одатда, бир ўсимликнинг 
танасида жойлашган барг шапалоғи шакл тузилиши жи-

---

ҳатидан ҳар хил бўлади. Уруғдан униб чиққан ўсимлик- 
нинг биринчи чинбарги — уруғпалла ҳисобланади, у мур- 
такнинг дифференциялашишидан ҳосил бўлади. Уруғпал- 
ла катта-кичиклиги, шакли ва бажарадиган вазифаси жи- 
ҳатидан ундан кейин ривожланадиган барглардан фарқ 
қилади.
Уруғпаллалар шакли жиҳатидан оддий, юмалоқ ёки 
тухумсимон (лабгулдошлар, атиргулдошлар), ёки нокси- 
мон (гулхайрвдошлар), буйраксимон (капалаккгулдошлар), 
ништарсимон ёки ланцетсимон (итузумдошлар), узунчоқ 
(зубтурумдошлар) ва ҳоказо бўлади.
Кўпчилик ўсимликларда уруғпаллалар униб ер устига 
чиқади, яшил рангга киради ва ўсимликнинг фотосинтез 
жараёни борувчи органига айланади. Баъзи ўсимликлар 
(эман, шўра, нўхат ва бошқалар)да уруғпаллалар ер ости­
да қолиб, ғамловчи орган вазифасини бажаради. Уруғпал- 
лаларнинг ҳосил бўлиши