Ўсимликлар морфологияси ва

12-расм.
Бирпаллали ўсим ликларда баргнинг ривож ланиш тасвири:
1 —
вали к-б о л и ш ш аклдаги прим орди й (а—д тар аққи ёт даврлари);
2 —
дўмбоқча ш аклда прим ордий (а—б — тараққиёт даврлари); 
3 —
ке-
силган ўсимлик баргининг ривож ланиш и.
диал баргларидаги меристема ҳужайралари узоқ вақтгача 
ўз фаолиятини сақлайди. Шунинг учун уларда барг ке- 
силса ёки ўрилса қайта ўсиш содир бўлади.
Баргнинг вазифаси ва морфологияси. 
Ўсимликларда 
барглар катта сатҳни ташкил этади. Яшил барг сатҳининг 
асосий вазифаси фотосинтез, транспирация (сувни буғлаб 
ҳавога чиқариш)дан иборатдир.
Барг сат\ига тушган ёруғлик нурларининг энергияси 
органик моддаларнинг ҳосил бўлишига сарф этилади. Барг 
орқали ҳаводан олинадиган карбонат ангидриди ва илдиз 
системаси орқали пояга ўтиб турувчи сув ҳисобига орга­
ник модда ҳосил бўлади. Сув транспирация туфайли поя 
орқали юқори кўтарилиб туради. Натижада ўсимликлар- 
даги тирик ҳужайралар сув билан таъминланиб тургор ҳола- 
ти сақланади. Бундан ташқари транспирация жараёни 
ўсимликларни қизиб кетищдан асрайди. Барг сатҳининг 
ўсиши ёруғликни тутишга, газ алмашинишини кучайти- 
ришга ва сувни буғлатишга бўлган мослашишдир. Бу мос-

---

лашиш узоқ давом этган эволюция жараёнида ўсимлик- 
ларни муҳитга мослашиши натижасида вужудга келган.
Баргнинг пластинкаси ясси, унинг икки томони бир- 
биридан ф арқ қилади. Шунинг учун бундай барглар 
би- 
фациал 
(лот. б и — икки; ф а ц и о — томон, юз) ёки икки 
томонли барг деб аталади. Барг ўзи жойлашган ўққа (по- 
яга) қараган томони жиҳатидан ҳар хил: унинг устки қис- 
ми 
адакциал 
(лот. ад — “га” ; а к с и с — ўқ), ён ёки остки 
қисми 
абаксиал 
(лот. а б у д а н) деб аталади. Баргнинг уст­
ки ва остки қисми анатомик тузилиши, томирланиши ва 
ранги билан фарқ қилади.
Етилган типик барг уч қисмдан: барг пластинкаси, барг 
банди ва барг асоси (таги) дан иборат (73-расм, 1). Кўзга 
кўринадиган типик барг пластинканинг энг эътиборли