Ўсимликлар физиологияси фанига кириш. ҲУжайра физиологияси

Ўсимликлар физиологияси фанининг бошқа фанлар билан боғлиқлиги

Ўсимликлар физиологияси фанининг қисқача ривожланиш тарихи

• XYIII аср охирида Дж.Пристли, И.Ингенхауз ва Ж.Сенебье лар биринчи бўлиб, ўсимликлар ҳаводаги карбонат ангидридни қуёш нури ва хлорофилл ёрдамида ўзлаштиришини талқин қилганлар. Шу даврдан ўсимликлар физиологиясининг фан сифатидаги тарихи бошланган. XIX аср бошларида Дж.Буссенго ўсимликларнинг тупроқдан озиқланишини ўрганиб, улар азотни тупроқдан нитрат ва аммоний тузлари ҳолида олишини исботлаган. Кейинроқ немис олими Ю.Либих ўсимликлар кули таркибидаги элементларни (калий, кальций, фосфор ва бошқаларни) ҳам уларнинг тузларидан олишини кўрсатиб берди. Шу тариқа минерал ўғитларни қўллашга асос солинди.
• К.А.Тимирязевнинг илмий изланишлари натижасида фотосинтез жараёнининг энергетикаси ўрганилиб, бунда хлорофиллнинг ўсимликлардаги роли батафсил тавсифланди ва яшил ўсимликларнинг ер куррасидаги вазифаси кўрсатиб берилди.
• В.Пфеффер ўсимликлар ҳужайрасининг осмотик хоссаларини ўрганиб, моддаларнинг ҳужайрага кириши ва чиқишини асослаб берди. Ф.К.Каменский ўсимликларнинг илдизи билан замбуруғлар биргаликда яшашини – микоризани очиб берди.

Дуккакли ўсимликлар илдизида тугунак бактериялари биргаликда яшаб, уларни молекулар азот билан таъминлашини Г.Гельригель асослаб берди.

• Дуккакли ўсимликлар илдизида тугунак бактериялари биргаликда яшаб, уларни молекулар азот билан таъминлашини Г.Гельригель асослаб берди.
• Олимлардан А.Н.Бах, В.И. Палладин, С.П.Костичевлар, ўсимликларнинг нафас олишига асос солганлар, улар нафас олиш химизмини ва бижғиш жараёнини тўлиқ таърифлаганлар. Фотосинтез ва хемосинтезни А.П.Виноградов, Ванниль ва М.Калвинлар изоҳлаб беришган.
• Изотоплар ёрдамида амалга оширилган ишлар натижасида карбонат ангидриднинг ўзлаштирилиши ва органик моддалар синтези жараёнларини тўлиқ ўрганиш имконияти яратилди.
• Н.А.Максимов, И.М.Васильев, Н.М.Сисакьян, Л.А.Генкель ва бошқалар кўп йиллик изланишлари натижасида нафақат ўсимликларнинг ноқулай шароитга чидамлилигини оширишга, балки уларга қарши самарали кураш усулларини ишлаб чиқишга ҳам муваффақ бўлдилар (қурғоқчиликка, совуққа чидамлиликка, шўрланишга қарши усуллар).
• Ўсимликлар физологияси фанини ривожланишига энг катта хисса қушган ўзбек олимларидан академиклар А.И.Имомалиев, А.П.Ибрагимов, Н.Н.Назиров, профессорлардан М.Н.Валихонов, Ш.Ю.Юнусхонов, Р.Усмонов ва бошқаларни алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимдир.