Sikloalkanlar. Nomenklaturasi. Izomeriyasi

Sanoat hal qiluvchi

Siklopentanning hidrofobik va apolyar xarakteristikasi uni boshqa parafinli erituvchilar qatori yog'sizlantiruvchi erituvchiga aylantiradi. Shu sababli, u ko'pincha ko'plab mahsulotlar, masalan, elimlar, sintetik qatronlar, bo'yoqlar, yopishtiruvchi moddalar, tamaki va benzin kabi tarkibga kiradi.

Etilen manbai

Tsiklopentan pirolizga uchraganda, u yaratadigan eng muhim moddalardan biri polimerlar dunyosida son-sanoqsiz qo'llaniladigan etilen hisoblanadi.

Izolyatsiya qiluvchi poliuretan ko'piklari

Siklopentanning eng e'tiborga loyiq usullaridan biri bu izolyatsion poliuretan ko'piklarini ishlab chiqarish uchun puflovchi vosita; ya'ni siklopentan bug'lari yuqori bosimi tufayli polimer materialni muzlatgichlar yoki muzlatgichlar tarkibida ishlatish uchun foydali xususiyatlarga ega ko'pik shaklini berguncha kengaytiradi.

Ba'zi kompaniyalar izolyatsion materiallarni ishlab chiqarishda HFClarni tsiklopentan bilan almashtirishni tanladilar, chunki bu ozon qatlamining yomonlashishiga yordam bermaydi va atrof-muhitga issiqxona gazlari chiqishini kamaytiradi.

Fizik xossalari. Sikloalkanlar amalda suvda erimaydi. Ularning xossalari

alkanlar xossasiga o‘xshash bo‘lib, dastlabki ikki vakili gaz, qolganlari suyuq- lik va yuqori molekulyar birikmalari qattiq moddalardir. Molekulyar massasi- ning ortishi bilan qaynash harorati va zichligi oshib boradi.

Kimyoviy xossalari. Sikloalkanlarda ham xuddi alkanlarga o‘xshab, hamma bog‘lari to‘yingan, lekin ular birikish reaksiyasiga kirishish xususiyati bilan alkanlardan farq qiladi. Bu halqadagi uglerod atomlari o‘rtasidagi bog‘ning uzilishi bilan tushuntiriladi.

Bog‘ning uzilishi natijasida uglerod atomlarida bo‘sh valentliklar paydo bo‘ladi va vodorodni va galogenlarni biriktirib oladi birikish reaksiyalariga kirishadi. Kichik halqali (siklopropan va siklobutan) birikmalar, ularning katta halqali gomologlariga(siklopentan va siklogeksan) nisbatan birikish reaksiyasiga oson kirishadi. Sababi kichik xalqalarni katta xalqalarga nisbatan beqarorligidadir.

Ishlatilishi. Siklogeksanning xlorli birikmasi geksaxlorsiklogeksan - C6H- 6Cl6 qishloq xo‘jaligida insektitsid (zararkunandalarga qarshi) vosita sifatida ishlatiladi.