Sifatdoshlarning ishlatilishi haqida

Sifatdoshlarning ishlatilishi haqida

Aniq daraja sifatdoshlari ish-harakat obektini anglatuvchi so‘z bilan, odatda, lafziy izofa birikmasini tashkil qiladi.

Masalan:

كاتبُ الرسالةِ - xatni yozgan, ضارب زيد - Zaydni urgan.

Sifatdosh «ال» artikliga ega bo‘lsa yoki hozirgi-kelasi zamon fe’li ma’nosida bo‘lsa, ob’ekt nomi - to‘ldiruvchi tushum kelishigida bo‘lishi mumkin. Masalan:

Bug‘doy ekkan dehqonlar mo‘l – الفلاحون الزارعون القمح حصد وا مَصولا وافرا.

hosil oldilar. أقاطع أنت علاقاتك بهم؟ - Ular bilan aloqalaringni uzasanmi?

(uzyapsanmi?)

Vositali (ko‘makchili) to‘ldiruvchini talab qiladigan fe’lning sifatdoshi ham o‘sha ko‘makchini talab qiladi.

Misollar:

سلمت على مدرستِ - Mudarrisamga salom berdim.

أنا مسلم على مدرستِ - Men mudarrisamga salom berganman

(berguvchiman).

ندافع عن وطننا - Vatanimizni himoya qilamiz.

نحن المدافعون عن وطننا - Biz Vatanimizni himoya qilguvchilarmiz.

Bunday fe’llardan yasalgan majhul daraja sifatdoshlari doim birlik son, muzakkar jinsda bo‘ladi, undan keyin kelgan ko‘makchiga aniqlanmish bilan jinsda va sonda moslashgan birikma olmosh qo‘shiladi. Misollar:

سلمت على مدرستِ  Mudarrisamga salom berdim.

جاءت مدرستِ المسلم عليها  Salom berilgan mudarrisam keldilar.

غلبوا على أعدائهم  Dushmanlari ustidan g‘alaba qozondilar.

فر أعداؤهم المغلوب عليهم  Ustilaridan g‘alaba qozonilgan

dushmanlari qochdilar.

دافعنا عن وطننا  Vatanimizni himoya qildik. وطننا المدافع عنه عزي ز علينا  Himoya qilingan (qilinadigan) Vatanimiz

bizga azizdir.

Arab tilida sifatdosh ravishdosh vazifasini bajarib, ishharakat vaqtida sub’ekt yo ob’ekt qay holatda bo‘lganini anglatib kelishi mumkin. Bunda sifatdosh