Sifat menejmenti

Sifat menejmenti tizimini taqdim etayotgan imkoniyatlari.

ISO 9000 turkumli standartlarni faoliyat turi, katta-kichikligi va qonuniy shakllariga bog’liq bo’lmagan ixtiyoriy tashkilotlarga qo’llash mumkin va universal bo’lib hisoblanadi. Hozirgi kunda ISO 9001:2008 butun dunyo bo’yicha va shu jumladan, O’zbekistonda ham sifat menejmentini sertifikatlashtirish standarti ko’proq ommalashgan bo’lib hisoblanadi. ISO 9001:2008 standartini joriy qilish tashkilotlarga muayyan imkoniyalarni beradi va uni 1-rasmda ko’rsatilganidek sinflash mumkin.

Nazorat, tahlil va ishlab chiqarish jarayonlarini asosiy nuqtalarini davriy kuzatish va boshqarish jarayonlari, jumladan, xalqaro standart talablariga muvofiq sifat menejmenti tizimi korxona faoliyatini uzluksiz takomillashtirish va yaxshi boshqaruvchanligini hujjatlashtirish hisobiga ta’minlanadi. Bunda ISO 9001:2008 standart bo’yicha sifat menejmenti tizimi sertifikatini olishning yutug’i va boshqa maqsadlari – korxona qiymatini oshirishda (investitsiyalar kiritish, mablag’lashtirish, kelgusidagi sotish va boshqalar) asosiy vosita bo’lishi mumkin. Amaliyot shuni ko’rsatadiki, xalqaro standartlar talablariga muvofiq tashkil qilingan sifat menejmenti tizimi korxona qiymatini, amalda 5-10% gacha oshirishi mumkin.

1-rasm. Sifat menejmenti tizimini taqdim etayotgan imkoniyatlari.

Bir qancha sifat tizimini sertifikatlashtirishda qatnashgan ekspertlar tahlillari asosida, ISO 9000 seriyasi bo’yicha sifat tizimini joriy qilgan, korxonalar ishlash samaradorligi, joriy qilmaganlarga qaraganda 2-3 marta yuqori deb xulosa qilishgan. Xitoy mutaxassislari statistik guruhlash usuli asosidagi tadqiqot natijalari shuni ko’rsatganki, shubhasiz tizimni joriy qilgan korxonalar ushbu ishni boshlamagan bir turdagi korxonalar bilan solishtirilganda, eng yuqori samaradorlik faoliyatiga erishishgan.

3. Sifat menejmenti tizimi taqdim etayotgan ijobiy natijalar.

Ayni vaqtda shuni anglash kerakki, barcha ta’kidlangan imkoniyatlarga birdaniga erishilmaydi, yetarli bir qancha vaqtda, balki bir necha yildan so’ng, qachonki, tashkilot o’zining ishlarini tashkillashtirishni haqiqatdan ham o’zlashtirgandagina erishiladi. Lekin birinchi vaqtda joriy qilingandan so’ng quyidagi ijobiy o’zgarishlar, ya’ni qator korxonalardan so’rovlarda aniqlangan:

• 
  firma obro’sini o’shishi;
  
• 
  bo’linmalararo o’zaro faoliyatni yaxshilanishi;
  
• 
  reklama uchun tizimga sertifikat qo’llanilishi;
  
• 
  mijozlar aloqasini kengayishi;
  
• 
  mahsulot raqobatbardoshligini oshishi;
  
• 
  nuqsonlar miqdorini kamaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarish samaradorligini oshirish;
  
• 
  eksport imkoniyatini ta’minlash;
  
• 
  xodimlarni samarali tanlash.
  

Sifat menejmenti tizimining eng asosiy ahamiyatli omillaridan biri uni aniqlangan sertifikatlashtirish sxemalari bo’yicha mahsulot ishlab chiqarishni tasdiqlash uchun qo’llash bo’lib hisoblanadi.
Xavfsizlikga talab va sifatga ixtiyoriy bo’lmagan emas, balki, ishlab chiqarishni yuqori tashkillashtirish bilan erishish. Tashkilotda foydalanilayotgan sifatni boshqarish jarayonlari tizimi mavjudligi, tashkilot tashqi va ichki bozorlarda
raqobatbardoshli bo’lishi va noishlab chiqarish yo’qotishlarni bartaraf qilishda foydalaniladi. Bu bozor sharoitida tashkilotda keragidan ham ko’p ishchilar ishlashi va qachonki foyda ishlar, xizmatlar va mahsulotlarni talab qilingan xavfsiz va sifatli bo’lishini ta’minlash o’rni bilan tashkilotni boshqaruvchi rahbariyat qarashlariga to’g’ridan-to’g’ri bog’liq bo’ladi.
Bundan tashqari, biror bir tashkilot O’z DSt ISO 9001 talablariga muvofiq menejment tizimi tasdiqlanmasdan, xalqaro tenderlarda qatnashishga qabul qilinishi mumkin emas. Buyurtmachi tashkilotdan xavfsizlik bo’yicha maxsus talablar va umumiy, hamda shartnomada ko’rsatilgan, sifat bo’yicha buyurtmachining qo’shimcha talablari bajarilishi barqarorligini ta’minlash kafolatini talab qiladi. O’zbekiston Butun jahon savdo tashkiloti (BJST) (Vsemirnqy targovqy organizatsii - VTO)ga kirishi xorijiy hamkorlar uchun bizning bozorni kengroq ochish, xalqaro qoidalarni qabul qilish zaruriyatini hosil qiladi. Haqqoniy va samarasiz amaldagi tizimlariga tizim sertifikatining mavjudligi tashkilotni qutqarmaydi, u noishlab chiqarish yo’qotishlari singari kirib keladi. Mahsulot sifatining barqarorligini ta’minlash imkoniyati bo’lmasa, u ziyon yetkazishga olib keladi.
Tashkilot rahbarlari, xorijiy kompaniyalar bilan bir darajada muvaffaqiyatli ishlashni hoxlashsa, tashkilotda amalga oshirilayotgan, barcha jarayonlar sifatini boshqarishni o’zlashtirishi lozim. Agar jarayonlarni bajarish qoidalari va tashkiliy tartiblari rasmiy tavsiflanmagan (yozilmagan) va jarayonni amalga oshirishda sifat uchun javobgar shaxs yo’q bo’lsa boshqarish bo’lishi mumkin emas. Yuqori rahbariyat boshqarish yoki ushbu jarayonlar doirasida kerakli qarorlarni qabul qiluvchi javobgar shaxsga vakolatlar berishi lozim. Faqat bunday boshqarish tizimi O’zbekistonni xalqaro iqtisodiyotga kirish istiqbolini amalga oshirishda samarali bo’lib hisoblanadi.
Tashkilot muvofiqlikni deklaratsiyalash uchun hujjatlarni shakllantirish vaqtida, mahsulot ishlab chiqarishga majburiy talablarni bajarilishini barqarorligini
ta’minlash kafolatini, tashkilotda menejment tizimi mavjudligini tasdiqlovchi, isbotlovchi texnikaviy hujjatlari sifatida keltirishni so’rash huquqiga ega.