Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
127 
ЎСМИР ЕШДАГИ СПОРТЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИДА 
ИНДУВИДИАЛ ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ 
Эшов Э.С., ўқитувчи, Сатторов М.Э., талаба
 Бухоро давлат университети, Бухоро, Ўзбекистон 
Ўзбекистон спортчилари, спорт мутахассислари ва мураббийлар олдидаги асосий вазифа 
ватанимиз спортини қисқа муддат мобайнида дунёдаги йирик ва юксак тараққий этган 
давлатлардги спорт даражасига етказиш. Бунинг учун республикамизда барча имкониятлар 
мавжуд. Мамлакатимизнинг табиати иссиқ-илиқ иқлимнинг узоқ чўзилиши шундай 
имкониятлардан биридир деса бўлади. Йил бўйи спорт мусобоқалари ўтказиш, унинг барча 
турларини аъло даражада ривожлантириш шарт-шароитига эгамиз. Олимпиадачилар учун 
махсус психолог ва мураббийлар раҳбарлигида алоҳида машғулотлар ўтказиш учун алоҳида 
имкониятлар мавжуд. 
Биз спортчиларнинг эришаётган ютуқларини ўрганиб, таҳлил этиш, маълум даражада 
уларнинг келажакда нималарга қодир ёки қодир эмаслиги ҳақида тасаввурга эга бўламиз.
Аммо спортчи руҳий оламининг ақлий, ахлоқий, маънавий имкониятлари тўғрисида олдиндан
бирор башорат қилиш қийин. 
Спортчиларда иродалилик, ғалабага интилувчанлик, эпчиллик, ўзини тута билишлик, 
чидамлилик каби сифатларнинг шаклланишида спорт машғулотларининг ахамияти катта. Шу 
маънода спортчига хос характер, хислатлар спорт фаолиятида аста – секин вужудга кела бориб, 
кейинчалик бу хислатлар унинг доимий характерга айланади. Масалан, иродавий сифатлари 
яхши такомиллашган спортчилар мусобоқаларда юқори натижаларга эришади. Бу спортчининг
ҳам иродали, ҳам жисмонан мустаҳкам характерга эга эканлигидан далолат беради. Аммо
унинг барқарор характер хислатлари, ижобий ахлоқий ва иродавий сифатлари спорт
машгулотлари ва мусобоқаларда, таълим ва тарбия жараёнида мехнатда шаклланиб боради. 
Ушбу жараённинг узлуксиз давом этиши қувончли натижаларга олиб келади. Аксинча, 
спортчининг дарсда интизомсизлиги, билим олишда лаёқатсизлиги, ўқувчиқиш ва мехнатдан 
бўйин товлаши, қўполлиги ёки алдамчилик каби салбий сифатлари унинг ҳам катта спортда, 
ҳам ҳаётда тўсиқларга бардош бера олмасликка, рухий тушкунликка олиб келади. Ибн Сино 
таъбирича, кишидаги энг яхши сифатлари, аввало, чидамлилик, донишмандлик ва мардликда 
кўринади. Мана шу ижобий хислатлар биргаликда унинг характерида адолат ва 
мўътадилликни юзага келтиради. Агар кишида мана шу сифатлар бўлса, ҳеч қачон ёмон 
йўлларга кирмасдан ўзини яхши ишларга багишлайди. 
Бинобарин, ҳаётнинг ҳар бир даври ўзининг гўзаллигига эга. Шу маънода спортчи 
талабалик йилларида пухта билим олиши умуминсоний хислатларини ўзида шакллантириши,
ижтимоий ҳаётда фаол бўлиши ҳамда қийинчиликлардан қўркмайдиган шахс бўлиб етишиши
учун ўз характерини тоблаб бориш лозим. Бунинг учун ўзида қўйидаги характер хислатларини
шакллантиришга эришмоғи шарт: 
1. Ҳаётнинг ҳамма соҳаларида сермаҳсул руҳий фаоллик ҳолатини вужудга келтиришга
одатланиши. 
2. Яхши хулк ижодий билим, спортчилар учун зарур хисларни эгаллаш: 
3. Хаётда муаммоли масалаларни қўйиш биланбирга, ўз махаллақсадига эришишда виждонли, 
аниқ ва тўғри йўлни танлай билиши. 
Баъзи бир талабалар ўзининг характерига мос спорт турини танлашда хатоликка йўл 
қўяди. Масалан, агар талабаларда инсонпарварлик ҳис туйғулари яхши ривожланган булса, 
спортнинг тажовузкор ҳаракат қиладиган тури билан шуғулланмаслиги мақсадга мувофиқ. 
Лекин спортнинг айрим турлари учун тажовузкорлик жуда зарур, бусиз спортда ғалабага
эришиш жуда қийин кечади. Баъзи бир спортчилар юқори жисмоний тайёргарликка эга 
бўлсада,спорт мусобоқаларида тажовузкор ҳаракатлар кўрсата олмайди. Лекин шу 
командадаги дўсти ўртача жисмоний тайёргарлиги билан мусобоқада тажовузкор ҳаракатлар
ёрдамида жуда яхши натижаларга эриши олади. Шунингдек, баъзи спортчилар ўқиш ва 
машқлар жараёнида катталар ва мураббийлар томонидан тегишли тарбия олмагани сабабли 
улардаги виждонсизлик ва беодоблик хислатлари тез шаклланади. Ёки спортчи ёшининг
ўтиши ва спортга кетма- кет маглубиятга учрайвериши натижасида охири спорт билан 

---