Shzbekiston respublikasi oliy va shrta maxsus taolim vazirligi

1-shart. Saqlagichning va eruvchan qo’yilmaning nominal toklari I_n va I_v zanjirning hisoblangan tokidan kichik bo’lmasligi kerak:
I_n  I_h va I_v  I_h (1)
2-shart. Motor ishga tushiralayotgan paytda yoki texnologik yuklamaning maksimal qiymatida eruvchan qo’yilma ortiqcha qizib ketmasligi, yuzasini oksidlan-masligi va keraksiz o’chib qolmasligi uchun, uni o’ta yuklanish vaqtida erita oladigan tokning 50 % idan ortiq bo’lgan I_ekiyu toki bilan yuklash mumkin emas. Buni quyidagicha formula bilan ifodalash mumkin :
I_â  (2)
bu yerda K = 2,5 - normal yurgizish sharoitida qabul qilinadi; K = 1.6  2 - oьir yurgizish shartlari mavjud bo’lsa hamda yurgizishlar soni ko’p bo’lsa yoki motor tezlanishi 2 sekunddan ortiq bo’lsa (kranlar va inertsiya momenti katta mexanizmlarning motorlari) olinadi.
3-shart. Eruvchan qo’yilmalarni selektiv(tanlab) ishlashi bo’yicha, saqlagichlarning vaqt-tok xarakteristikasi t = f (I) dan foydalanib tanlash.
180250% li o’ta yuklanishda NPN va NPR saqlagichlari uchun RP ga kirishdagi saqlagich toki I_v1 va RP dan ketuvchi liniyadagi saqlagich, toki I_v2 ning orasidagi farq toklar shkalasidagi 1 poьona bo’lsa, selektivlik taominlanadi.
NPN saqlagichlari bilan himoyalashda I_k/I_v2 nisbatining turli qiymatlarida selektiv ishlashni taominlovchi. I_v1/I_v2 nisbat qiymatlari uyida keltirilgan:
I_k / I_v2  ........... 50 100 200
I_v / I_v2 .......... 2.0 2.5 3.3
bu yerda I_k - RP dan ketuvchi liniyadagi qisqa tutashuv toki, A.


Ketma-ket ulangan PN-2 saqlagichlari eruvchan qo’yilmalarining selektivlikni taominlovchi toklari quyidagi 2.2 - jadvalda keltirilgan.
Selektivlikni ta’minlash
2.2 - jadval.

Kichik Iv2	Katta tokning Ik/Iv2 nisbatga boьliq qiymati, A
tokning qiymati, A	10	20	50	100 va undan ortiq
30 40 50 60 80 100 120 150 200 250 300 400	40 50 60 80 100 120 150 200 250 300 400 500	50 60 80 100 120 120 150 250 250 300 400 600	80 100 120 120 120 150 250 250 300 400 600 -	120 120 120 120 150 150 250 250 300 600 - -

Jadvaldagi I_k - ximoyalanuvchi liniya boshidagi qisqa tutashuv toki, A. Saqlagichlar eng katta o’chirish qobiliyati bilan ham xarakterlanadi. NPN va NPR saqlagichlari tokni cheklash xususiyatiga ega. Ular qisqa tutashuv toklarining nominal tokka nisbati katta bo’lganda, q.t. tokini eng katta qiymatiga erishmasdanoq, uzib qo’yadilar. Agar eruvchan saqlagichlarni aniq tanlansa, ularning yuqori o’chirish qobiliyati ishonchli ishlashini taominlaydi.

Kommutatsiya paytida, shuningdek, elektr qurilmalaridagi atmosfera chiqindilari tufayli, kuchlanish pulslari tez - tez uchraydi-nominal qiymatdan sezilarli darajada yuqori kuchlanish. Uskunaning elektr izolyatsiyasi zarar etkazilmasligi va tegishli Marj bilan tanlanishi kerak. Biroq, yuzaga keladigan ortiqcha kuchlanish ko'pincha bu zaxiradan oshib ketadi va izolyatsiya keyinchalik zarar ko'radi-bu jiddiy baxtsiz hodisalarga olib kelishi mumkin. Natijada yuzaga keladigan kuchlanishlarni cheklash va shuning uchun elektr izolyatsiyasi darajasiga (uskunaning narxini pasaytirish) talablarni kamaytirish uchun bo'shliqlar qo'llaniladi.

Zaryadsizlantirgich -bu uchqun oralig'i qo'llaniladigan kuchlanishning muayyan qiymati bilan parchalanib, shu bilan o'rnatishdagi ortiqcha voltajni cheklaydigan elektr apparatidir.

Zaryadsizlantirgich qurilmasi ular orasidagi uchqun oralig'i va yoyli qurilma bo'lgan elektrodlardan iborat. Elektrodlardan biri himoyalangan elektronga ulanadi, ikkinchisi esa tuproqdir. Agar egri 1 (FIG. 3-volt) — nominal kuchlanish va egri 3-volt-uskunalar izolyatsiya ikkinchi xususiyati (ya'ni, izolyatsiya zarar holda bu haddan tashqari kuchlanish bardosh mumkin bo'lgan vaqt), volt-ikkinchi yashin qaytargich xususiyati egri 2 bilan belgilanadi kerak. Agar haddan tashqari kuchlanish (4 egri) bo'lsa, uchqun chiqishi jihozni izolyatsiyalashdan ko'ra tezroq (o nuqtasi) buziladi. Tanaffusdan so'ng, chiziq (tarmoq) arestörü yoki qisqa muddatli qarshilik orqali topiladi. Bunday holda, chiziqdagi kuchlanish oqim qiymati bilan Zaryadsizlantirgich, d Zaryadsizlantirgich qarshilik va topraklama orqali aniqlanadi.

Ushbu qiymat va shakldagi puls oqimi oqimida oqimdagi kuchlanish pasayishi qolgan kuchlanish deb ataladi. Bu kuchlanish qanchalik kichik bo'lsa, Zaryadsizlantirgich sifati yaxshi bo'ladi. Zaryadsizlantirgich kuchlanish pulsidan ajratgandan so'ng, uchqun oralig'i ionlashtiriladi va fazali kuchlanish bilan osongina buziladi. Erga qisqa tutashuv paydo bo'ladi va Zaryadsizlantirgich oqimi orqali sanoat chastotasi oqimi oqadi, bu esa unga hamroh bo'ladi. Uskunani himoya qilish va o'chirishni oldini olish uchun, ehtimol, qisqa vaqt ichida (taxminan, sanoat chastotasining yarim seriyali) oqim oqimini o'chirib qo'yishi kerak.

Shakl. 3-6. Volt-ikkinchi xususiyatlar.

Zaryadsizlantirgichga quyidagi talablar qo'yiladi:

1. Yashin qaytargich volt-ikkinchi xususiyati himoyalangan ob'ekt nisbatan past bo'lishi kerak.

2. Uchqun yashin qaytargich sanoat chastotasida ma'lum bir kafolatlangan elektr kuch bo'lishi kerak.
3. Zaryadsizlantirgich qolgan kuchlanish, va uning cheklash qobiliyatini tavsiflovchi, uskunalar izolyatsiya uchun xavfli bo'lgan qadriyatlardan oshmasligi kerak.
4. Birgalikda oqim qisqa vaqt ichida o'chirilishi kerak.
5. Yashin qaytargich tekshirish va ta'mirlash holda ijobiy bir qator ruxsat berish kerak.

Shakl. 3-7. Quvurli Zaryadsizlantirgich ning umumiy ko'rinishi.

1.Quvurli chuqurchalar. Yashin qaytargich (FIG. 3-7) bir yoyi quvur 3iz polychlorvinila marka "viniplast", metall maslahatlar uchlari bilan belgilanadi uchida bo'ladi: yuqori, yopiq, 2 va pastki, ochiq, 7. Trubaning ichida 4 rod elektrod joylashtiriladi, u yuqori uchining 9 quyruqiga o'rnatiladi. Ichki uchqun oralig'idagi ikkinchi elektrod pastki uchiga o'rnatilgan b yuvish vositasi hisoblanadi. 5 qisqichlari yordamida pastki uchi tuproqli tuzilishga biriktirilgan. Pastki uchiga 8 tetikluvchi lenta ko'rsatgichi biriktiriladi, uning erkin uchi egilib, uchi ichkariga kiradi.

Nominal rejimda elektr maydonidan ajratgichning izolyatsion materialini tushirish uchun, Zaryadsizlantirgich tashqi (lnar) chiziqdan uchqun oralig'i bilan ajratiladi, bu esa kengaytma (shox) 1 tomonidan nazorat qilinadi.
Haddan tashqari kuchlanish paydo bo'lganda, ikkala bo'shliq ham (LVN va lnar) buziladi. Quvurda paydo bo'ladigan kamon quvur devorlaridan kuchli gaz ishlab chiqarishga olib keladi. Gazlar yuvish b va ochiq uchi bir chiqarish teshigi orqali yugurib, bir vaqtning o'zida, bir vaqtning o'zida, nol orqali joriy o'tayotganda yoyi qizg'in bo'ylama port, shakllantirish yoyi va lnar oralig'ida. O'chirish olov va gazlarning katta emissiyasi bilan birga keladi (u = 35 kv a = 3 m, b = 1,5 m). Olov va gazlar bilan ishg'ol qilingan hajmda hech qanday oqim o'tkazuvchi qismlar joylashtirilmasligi kerak.