Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим вазирлиги

СЎЗ БОШИ

Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида” ги қонуни ва “Кадрлар тайёрлаш бўйича Миллий Дастури” рақобатбардош миллий кадрлар тайёрлашга қаратилган бўлиб, шунингдек иқтисодимизни илмий-техник жиъатдан ривожлантириш ва халқ хўжалигининг барча жабҳаларини янги технологиялар билан қуроллантиришга катта аҳамият берилган.

Халқ хўжалигининг турли тармоқлари ишлаб чиқариш кўрсаткичларини ошириш, юқори даражада электрлаштирилган янги технологик жараёнлар ва қурилмаларни ишлаб чиқишни тоқазо этади. Электр энергиясини кўплаб ишлаб чиқиш, ташқи муъитга зарарли чиқиндилар чиқаришни камайтиришга бўлган талаблар ва қиздириш орқали технологик жараёнларда ёқилғининг сарфини камайтириш кабилар, электроэнергетиканинг технологик имкониятлари тўғрисидаги фан сифатида электротехнологияни жадал суръатлар билан ривожланишини белгилаб беради. Ушбу ривожланишнинг амалий натижаси-металлургия, кимё, машинасозлик ва халқ хужалигининг бошқа тармоқларидаги ишлаб чиқаришларида, электр энергиясидан эффектив фойдаланишни таъминловчи қатор электротехнологик қурилмаларни яратилаётгани аниқ далил бўлиб ъисобланади.
Мустақил Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётининг 2005 йилгача ва ундан кейинги даврларга бўлган истиқбол ривожланиш режаларида электротехнологик жараёнлар ва уларни амалга оширувчи қурилмалар билан бир қаторда электрлаштиришнинг устивор йўналишларидан бўлган паст температурали плазма, электронли - ионли, импульсли ва лазерли техникалардан кенг фойдаланиш кўзда тутилган. Ушбу масалаларнинг муваффақиятли амалга оширилиши экологик жиъатдан тоза бўлган ва юқори ишлаб чиқарувчанликга эга бўлган ишлаб чиқариш жараёнлари ва қурилмаларининг янги турларини яратиш имкониятини беради.
Бундай улкан режаларни амалга оширишнинг асосий вазифаларидан бири, замонавий илмий фикрлаш қобилиятига эга бўлган, электр токи таъсирида ҳосил қилинган электр ва магнит майдонларида амалга ошириладиган технологик жараёнларни фундаментал томонларини чуқур билган, юқори малакали электрик мутахассисларни тайёрлашни тақазо этади.
Электротехнологик қурилмаларнинг технологик жараёнлар билан чамбарчас боғланган специфик электр жихозларини фақатгина технология асосларини чуқур билгандагина яратиш ва улардан фойдаланиш мумкин.
Ушбу ўқув қўлланма юқоридаги масалаларни тўғри ҳал қилишни ўрганиш нуқтаи назаридан ёзилган бўлиб, таркибига қуйдагилар киритилган.
Қўлланманинг кириш қисмида электротехнологик қурилмаларга таъриф берилиши билан бир қаторда уларнинг асосий кўрсаткичларга кўра турлари, қурилмаларнинг афзалликлари, истиқболдаги имкониятлари келтирилган. Бунда келажакда фан ва техниканинг, шунингдек янги технологиянинг ютуқларидан фойдаланган ҳолда имкони борича кам энергия сарф қиладиган ва юқори ишлаб чиқарувчанликга эга бўлган электротехнологик қурилмалар яратилиши лозимлигига алоҳида урғу берилган.
Тўпламнинг биринчи ва иккинчи бўлимларида электротермик жараёнлар ва уларни амалга оширувчи электротермик қурилмалар ёритилган. Жумладан, қаршилик усулида иссиқлик ишлови бериш қурилмалари, индукцион ва диэлектрик қиздириш қурилмаларининг тузилиши, ишлаш принципи, асосий характеристикалари ва параметрлари келтирилган.
Учинчи бўлимда электр ёйи, унинг асосий характеристикалари ва ёйни барқарор ёнишини таъминловчи шартлар келтирилган бўлиб, электр ёйида ажралиб чиқаётган иссиқлик энергияси асосида ишловчи электр ёй печларининг қатор вакиллари тўғрисидаги асосий маълумотлар келтирилган.
Шунингдек, қўлланмада электр ёй ва контактли пайвандлаш қурилмаларининг турлари, уларнинг тузилиши, ишлаш принципи ва асосий характеристикалари берилган, Қўлланманинг бешинчи бўлимида электрокимёвий ишлов бериш қурилмалари, электролиз кабиларга тааллуқли асосий маълумотлар берилган.
Ўқув қўлланмани яратишда талабалар билимини мустақил равишда мустаъкамлаб боришни ташкил қилишга алоҳида аҳамият берилган бўлиб, ҳар бир мавзудан олдин мавзуга оид бўлган таянч сўзлар ва иборалар келтирилган. Қўлланманинг иловасида эса барча мавзуларга оид бўлган тестлар тўплами берилган.
Мазкур қўлланма техника олий юртларининг бакалаврлар тайёрлаш бўйича В. 520200 - «Электро- энергетика» ва В. 161900 – «Касбий педогогик тайёргарлик (электроэнергетика соҳаси)» таълим йўналишларининг ишчи ўқув дастурлари асосида тайёрланган.