|
Nazorat savollari.
1. Lya major sonatasi qachon yozilgan?
2. Birinchi qismning tuzilishi qanday?
3. Uchinchi qism qanaqa shaklda yozilgan?
4. Sonatalardan tashqari Motsart klavesin uchun yana qanaqa asarlar yozgan?
Topshiriqlar.
1. Mahruza matni bo’yicha konspekt yozing.
2. Lya major sonatasidagi asosiy mavzularni chalishni o’rganing.
Adabiyotlar.
1. I. Proxorova. Muzikalnaya literatura zarubejnix stran. M. 1985.
2. B. Levik. Istoriya zarubejnoy muziki. M. 1982.
Mavzu: V. A. Motsartning "Rekviem" asari.
Rejasi:
1. Motsartning vokal-simfonik asarlari.
2. Rekviem asari haqida.
Bayoni:
Ijodiy yo’li davomida Motsart vokal-simfonik asarlar yozishga ham katta e’tibor bergan. Bu asarlar xor, orkestr va yakkaxon qo’shiqchilar uchun yozilgan kantatalar, motetlar, messalardir. Rekviem asari - Motsartning vokal-simfonik musiqa yaratish borasida olib borgan izlanishlarining eng yuksak natijasidir. Motsartning bu asarlari diniy mavzularda bo’lib, cherkovda ijro etish uchun yozilgan. Lekin diniy tekstlarga yozilgan bo’lishiga qaramay bu asarlar musiqasi ibodat paytida ijro etiladigan cherkov musiqasidan keskin farq qiladi. Ularda kompozitorning boshqa asarlaridagi kabi hayotga, insonga muhabbat, kayfiyati ustundir. Lotin tilidagi diniy tekstlar chuqur mazmunli, umuminsoniy xarakterdagi musiqani tushunishga xalaqit bermaydi. Asarlarning bunday sifatlarga ega bo’lishiga asosiy sabab kompozitorning dunyoqarashidir. Albatta Motsartning xudojo’y, taqvodor kishi bo’lganligini inkor etib bo’lmaydi. Lekin ma’rifatparvar kompozitorning xudojo’yligi diniy aqidaparastlik ruhida emas, balki ma’naviy-falsafiy xarakterda edi. Shuning uchun bu asarlarda ham kompozitor insonning boy ichki dunyosini, qayg’uli va quvonchli kechinmalarini, ma’naviy barkamollikni tarannum etgan. Ana shunday asarlardan biri – Motsartning so’nggi asari «Rekviem» - jahon madaniyatining eng noyob durdonalaridan biridir.
Rekviem.
Rekviem fojiali xarakterdagi diniy asar bo’lib, inson vafoti munosabati bilan yozilar edi. Bu asar messa janriga oid. Katolik cherkovining lotin tilidagi duolari bu asarga she’riy tekst bo’lib hizmat qilgan. Aytib o’tilganidek Rekviem diniy aqidaparastlik ruhidagi asar emas. Ulug’vor, ta’sirchan, ko’ngilni yumshatuvchi musiqa insonparvarlik, insonning azob-uqubatlariga hamdardlik ruhi bilan sug’orilgan.
Rekviem yakkaxon qo’shiqchilar kvarteti (soprano, alt, tenor, bas), xor, simfonik orkestr va organ ijrosi uchun yozilgan. Asar o’n ikki nomerdan iborat bo’lib ulardan to’qqiztasini xor, uchtasini qo’shiqchilar kvarteti ijro etadi. Bevaqt vafoti sababli Motsart Rekviemni tugata olmadi. Uning shogirdi va yaqin do’sti kompozitor Zyusmayer asarni yozib tugatgan. U o’z musiqasini yozgan emas, balki Motsartning qo’lyozma va eskizlaridan foydalanib Rekviemni yozib tamomlagan.
Asarning birinchi qismi "Rekviem Eternem" (Abadiy osoyishtalik) deb nomlangan. Chuqur qayg’uni ifodalovchi musiqa re minor tonalligida yozilgan.
Birinchi qismning ikkinchi bo’limi "Kirie eleyson" (Xudo kechir gunohimizni) so’zlariga yozilgan ikki mavzuli fugadir. Bu fugada va Rekviemning boshqa ko’povozli epizodlarida Motsart, Bax va Gendelning polifoniya (ko’povozli) uslubini rivojlantirgan. Fuganing ikkala mavzusi bir-biridan farqli bo’lib bir paytda yangraydi.
Asarning ikkinchi qismi - "Diez ire" (Kahrli kun) deb atalgan va unda narigi dunyoda bo’ladgan dahshatli sud tasvirlangan. Bu qism musiqasi dramatik xarakterga ega bo’lib dinamika doimiy ravishda kuchayib boradi. Xor va orkestr ijrosi katta kuch bilan ajralib turadi.
Rekviem asarining lirik va dramatik markazi - "Lakrimoza" (Ko’z yoshlari) qismidir. Inson boshiga tushgan kayg’u va alam, azob-uqubatlar musiqa vositasida mahorat bilan tasvirlab berilgan. Skripkalar ijrosi inson yig’isini ifodalaydi. Ayni paytda xor nihoyatda mungli kuyni ijro etadi.
Rekviem musiqasida kayg’uli, fojiali kayfiyat ko’proq o’rin egallagan. Chunki janrning xususiyati shuni talab qiladi. Shunga qaramay boshqa qarama-qarshi xarakterdagi qismlar ham bor. Masalan qo’shiqchilar kvarteti ijro etadigan "Benediktus" (Oq fotiha olgan) deb nomlanuvchi qism musiqasida osoyishtalik va ravshanlik xarakteri xukmron.
"Sanktus" (Muqaddas) nomli qism musiqasi tantanali, shodiyona xarakterda.
Rekviem – kompozitor Motsartning eng buyuk asarlaridan biridir. U kompozitor polifonik mahoratining yorqin timsoli, I. S. Baxning shu janrdagi asarlari bilan bir qatorda XVIII asr musiqa san’atining eng sara, durdona asari hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
