Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Шаҳарлар ва шаҳарликларнинг чиқишлари. XVIII аср ўрта-
ларида иқтисодий таназзул аввалига, асосан, қишлоққа тегишли 
бўлди. Шаҳарларда мануфактуралар ривожланиши давом этар, 
буржуа элементлари мустаҳкамланарди. Лекин XVIII аср охир-
ларида деҳқонларнинг қўзғолонлари билан бир вақтда шаҳарлик 
камбағаллар-ҳунармандлар, майда савдогарлар, қишлоқлардан 
қочиб келган деҳқонлар ва шу кабиларнинг чиқишлари ҳам тез-
тез бўлиб турди. Баъзан бундай чиқишларга шаҳарларни тўлдириб 
юборган ронинлар ҳам қўшиларди.
Шаҳарликларнинг чиқишлари асосан гуручга ва бошқа кунда-
лик эҳтиёж молларига савдогар монополистлар ўрнатган нархлар-
нинг оширилишига норозиликдан келиб чиқарди. Шунинг учун ҳам 
бу чиқишлар япон манбаларида «гуруч исёнлари» деб аталган. Исён 
кўтарганлар бой савдогарларнинг уйларини бузишар, амалдорлар 
ёки маҳаллий князларнинг ишончли вакиллари қароргоҳларига 
ҳужум қилишар, омборларни эгаллаб олишар ва гуруч заҳирасини 
очларга тарқатардилар. Шуниси характерлики, бундай исёнлар пай-
тида уларнинг иштирокчилари кўпинча феодал тузумга қарши кенг 
сиёсий талаблар ҳам қўйишган.
XVIII аср охирида, 1793 йилдан бошлаб, ҳали сёгун жуда ёш 
бўлгани сабабли, Мацудайра Садонобу регент ва Япониянинг амал-
даги ҳукмдори бўлди. У феодал тузумни қутқариб қолиш мақсадида 
бир қатор чоралар кўрди. Аслзодалар ва савдо буржуазияси ораси-
да ҳашамдорлик ва исрофгарчиликка қарши кураш эълон қилинди. 
Порахўрликка қарши даҳшатли чоралар кўришга уринилди. Хара-
жатларни камайтириш учун Мацудайра Киотодаги император са-
ройи учун қилинадиган сарфни анча қисқартирди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

390
Япон феодализмининг қалтираб қолган таянчи – самурайлар-
ни қўллаб-қувватлаш учун Мацудайра фавқулодда воситалар-
ни қўллашга журъат қилди. Уларнинг олти йилдан аввалги барча 
қарзлари кечирилди ва қолганлари бўйича тўланадиган фоизлар 
анча қисқартирилди. Бу чоралар қандайдир даражада ва қисқа вақт 
аслзодаларни қониқтирди, лекин савдогар-судхўрлик буржуазияси-
нинг норозилигини кучайтирди.
Шундай қилиб, савдо буржуазияси сёгунатнинг иқтисодий сиё-
сатидан, уларнинг савдо манфаатлари соҳасига қўпол аралашуви-
дан ҳамда, ниҳоят, ўз сиёсий ҳуқуқсизликларидан норозиликларини 
ва ғазабини тобора кўпроқ ва кескинроқ билдирарди.