Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

XVII аср иккинчи ярмида Германиянинг сиёсий ҳолати. Вест-
фаль тинчлик сулҳидан кейинги Германиянинг сиёсий харитаси жу-
даям ранг-баранг эди: дунёвий ва диний ҳукмдорларнинг ерлари, 
озод шаҳарлар ва империя рицарларининг сони Ўттиз йиллик уруш-
дан олдингига нисбатан анча кўпайди. Ўша пайтда, йилда қанча 
кун бўлса Германияда шунча давлат бор дейишарди. Ҳақиқатда 
эса давлатлар сони бундан ҳам кўп эди. Уч юздан зиёд князликлар-
дан ташқари яна юзлаб рицарларнинг майда мустақил ёки ярим 
мустақил ерлари мавжуд эди.
Германиянинг бирлиги номигагина эди, холос. «Герман милла-
тининг муқаддас Рим империяси» деб аталувчи бу давлат, Вольтер 
сўзлари билан айтганда муқаддас ҳам эмас, империя ҳам эмасди ва 
герман миллатини бирлаштирмади ҳам. Бу фуқароларсиз империя 
эди. Саксония, Бавария ва Франкфуртнинг фуқаролари бўлган бир 
пайтда герман империясининг фуқаролари йўқ эди. Бу ҳокимиятсиз 
империя эди, Габсбурглар хонадонидан бўлган император ўзининг 
Австриядаги ерларидан ташқарида ҳеч қандай реал ҳокимиятга эга 
эмасди. Бу империянинг давлат ташкилотлари ҳам йўқ эди. Импе-
рия сейми ёки рейхстаг ҳеч қандай якуний қарорлар қабул қилмас, 
қабул қилганда ҳам унинг қарорлари мажбурий эмасди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

229
Император Венада, рейхстаг – Регенсбургда, империя суди эса 
Вецларда жойлашган эди. Бундай шароитда майда князликлар 
нафақат ички, балки ташқи сиёсатда ҳам мустақилликка интили-
шарди. Улар ўз иқтисодий мустақилликларини мустаҳкамлаш учун 
ҳар қандай усулни лойиқ ҳисоблашарди. Масалан, XVII аср охирги 
эллик йилида немис князликлари Англияга 46,5 млн фунт стерлинг-
га, Францияга 137 млн ливрга аскарлар сотишган. Немис тарихчи-
си Франц Мерингнинг ёзишича, ўша пайтдаги немис князларининг 
маънавий қашшоқлиги ва мислсиз пасткашлигига жаҳон тарихидан 
бошқа мисол топиш қийин.