Shopulatova nasiba umirovna said ahmad asarlarining leksik-stilistik

Tadqiqotning maqsad va vazifalari. Badiiy asar nutqi individual 
xususiyatlarini o’zbek badiiy-adabiy tili materiallari, lisoniy dalillar asosida
tahlil qilish ushbu tadqiqotning asosiy maqsadini tashkil etadi. Bu maqsadga 
erishish uchun quyidagi vazifalar belgilab olindi:
- badiiy ijodda til va uslub tushunchalari, individual uslubning o’ziga xos 
xususiyatlarining lisoniy asoslari muammosining o’zbek tilshunosligi va
uslubshunosligida o’rganilish holatini ilmiy-tanqidiy tahlil qilish hamda 
baholash;
- Said Ahmadning “Jimjitlik” asari uslubini o’rganish asosida istiqlol 
davri adabiyotida real voqelikni aks ettirishda adib mahoratining lisoniy
omillarini o’rganish; 
- badiiy asar nutqi va adib uslubini shakllantirishda ishtirok etuvchi leksik,
fonetik, grammatik vositalar, badiiy tasvir vositalari, paremalar, dialektizmlar va 

---

8
boshqalarning lisoniy omillari, voqelashuvi va nutq individualligini 

ta’minlashdagi o’rnini atroflicha tahlil qilish.

Tadqiqot ob’ekti. Said Ahmadning “Jimjitlik” asari tadqiqotning asosiy
manbai bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek, XX asrning 80-90-yillarida yaratilgan 
ayrim romanlar, ba’zi o’rinlarda esa qiyoslash maqsadida yozuvchilar ijodiga
ham murojaat qilindi. 


Tadqiqotning metodologik asosi. Tadqiqotning metodologik asosi bo’lib
dialektikaning umumiylik-xususiylik, shakl-mazmun kategoriyalari xizmat 
qiladi. Ana shu asosda zidlanuvchi til-nutq dixotomiyasida badiiy tasvir
vositalari mavqeini aniqlashda til va uslub masalasi yuzasidan ham 
adabiyotshunoslik, ham tilshunoslikdagi nazariy asoslar va ilmiy tahlil
usullariga tayanildi. Asosan, lingvopoetik, uslubiy va qiyosiy tahlil usullaridan 
keng foydalanish nazarda tutildi.

Himoyaga olib chiqilayotgan asosiy holatlar. 
1.

Badiiy nutq individualligi lingvistik omillar bilan ta’minlanadi.

2.

Lingvistik omillar turli tabiatli bo’lib, tilning barcha sathlarini

qamrab oladi. 
3.
Said Ahmad ijodi badiiy nutqining o’ziga xosligini leksik va 

grammatik til birliklari, badiiy tasvir vositalari, okkazionalizmlar, paremalar

kabi uslubiy vositalarning faolligi ta’minlaydi. 
4.
Maqol, matal masal va idiomalar ichki immanent xususiyatlariga 

ko’ra badiiy nutq tarkibida va, umuman, til tizimida o’z o’rni hamda mavqeiga

egadir.

5.
Said Ahmad badiiy nutqida dialektizmlarning barcha ko’rinishlari 

mustaqil stilistik figuralar darajasiga ko’tarilgan.