Shopulatova nasiba umirovna said ahmad asarlarining leksik-stilistik

Said Ahmad asarlari tilida varvarizm va undalmalardan foydalanish 

mahorati 

Badiiy adabiyotda muayyan tasvir maqsadi bilan o’zga tilga oid so’z va 

iboralar qo’llanishi kuzatiladi. Tilning lug’at tarkibiga kiritilmagan, faqatgina
og’zaki so’zlashuv nutqiga xos bo’lgan bunday chet so’zlaridan badiiy
nutqda qahramon xarakteri, milliy mansubligi va ichki dunyosi tasvirida
hamda voqea-hodisaga xorijga xoslik ta’kidini berish maqsadida ishlatiladi. 
Shuningdek, voqealar bo’lib o’tayotgan o’ringa ishora qilish yoki nutqiy
vaziyat va unda ishtirok etayotganlarning milliy mansubligi haqida ma’lumot
berish istagi bilan ham kiritilishi mumkin. Bunday birliklar varvarizmlar
(ayrim adabiyotlarda ekzotizmlar) deb yuritiladi.
1
A.Hojiyev fikricha, 

varvarizmlar yunoncha barbarismos so’zidan olingan bo’lib, ona tiliga

o’zlashmagan, o’zga til hodisasi sifatida qo’llangan so’z yoki iboralardir. 
2
Varvarizmlardan, odatda o’zga yerga xos rasm-odatlarni tasvirlashda, 

mahalliy koloritni yaratishda foydalaniladi.Said Ahmad asarlari tahlili

jarayonida quyidagi o’rinlarda varvarizmlarga asoslangan badiiy nutqlarni 
uchratdik:
1
Yo`ldoshev M. Badiiy matn va uning lingvopoetik tahlili asoslari. T.: Fan, 2006 yil 52-bet. 

2
Hojiyev A. Tilshunoslik terminlarining izohli lug’ati. T.: “Fan”, 2002, 27b 

---

49

1. 

Muncha imillaysan?! Chaqqon-chaqqon ye. Markazga tushamiz. 

Ertaga senga oddix  beraman. Damingni olasan. Bugungacha chidab ber, bola. 

(“Jimjitlik”, 31b) 

2. 

Kredit texnikumida o’qib yurganimda bizga pul oborotidan  

bankda praktika olib borardi. (“Jimjitlik”, 35b) 

3. 

Sal durustroq kiyinib oling, sto vosmoylarga o’xshab yurmang, 

mehmonlar oldida,- dedi. (“Jimjitlik”, 41b) 

4. 

–Hoy, menga qarang. Uyda yo’q paytingizda-ku, mayli. Nega bor

paytingizda ham yo’qqa o’xshab yurasiz? Axir, shu kolxoz o’lgurda 

ishlaganingizga 20 yil bo’lay deyapti. Qo’l ostingizda ishlaydiganlardan

bittasi geroy bo’ldi. (“Jimjitlik”, 57b)

5. 

Bolalar terlab, hansirab qaytib kelishdi. Yoshi kattarog’I 

Tolibjonning oldiga kelib, davay “zuv, zuvakam” o’ynaymiz, deb qoldi. 

(“Jimjitlik”, 58b) 

6.