Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara



Download 4,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/220
Sana30.12.2021
Hajmi4,69 Mb.
#95948
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   220
Bog'liq
OAV da yozma matn. Nutq va munozara. Shomaksudova S, Israil M

Tarqatma materialiar 
“Aqliy hujum”  metodi asosida m ashg‘uIot o ‘tkazish
Mavzu:  “Sarlavha tanlash  mahorati”
1-bosqich.  Savol о ‘rtaga tashlanadi.
2-bosqich. Fikrlar so ‘raladi va doskaga yozib boriladi.
3- bosqich.  Fikrlar izohlanadi va xulosalanadi.
“FSMU” metodi asosida  guruhlarda ishlash. 
(Guruhlarda ishlash)
Fikr:  Samarali sarlavha muvaffaqiyatli  main garovidir 
Sabab:
Misol:
Umumlashma:



O A V  D A  Y O Z M A   M A T N
1. Til, nutq va matn tushunchasi.
2. Matn yozma nutqning asosiy koVinishi.
3. Matn turlari: mikromatn va makromatn.
4. Matnning tarkibiy qismlari.
5. Mass-mediada beriladigan matn turlari.
6.  Samarali matn yaratish talablari.
Tayanch  so‘zlar: 
Til,  nutq,  matn,  matn  turlari,  samarali  matn,  mikromatn, 
makromatn,  poligrafiya,  ilmiy  matn,  badiiy  matn,  rasmiy  matn,  ommabop  matn, 
kirish,  asosiy qism,  muallif nutqi,  qahramon nutqi.
Til  -   ulkan  xazina.  Har  bir  ijodkor  bu  xazinadan  o‘z  ruhiy  ehtiyoji  va 
ijodiy mahorati doirasida foydalanadi.  “Aslida o‘zbek tilining tasvir imkoniyatlari, 
ichki  potensial  quwati  juda  katta.  Buni  faqat  va  faqat  iste’dodli  yozuvchilar 
ko‘rsata  oladi.  0 ‘lik  tilni  tiriltiradigan  ham,  tirik  tilni  o‘ldiradigan  ham 
yozuvchilar dir”.  Darhaqiqat,  bu  jihatdan  juda  katta  mas’uliyat  shoir  va  adiblar 
hamda  jumalistlaming  zimmasiga  tushadi.  Zotan,  muayyan  fikming  moddiy 
ko‘rinishi  olaroq yaratilgan matn yuzlab hatto minglab nusxada tarqalishi va  shu 
asno o'quvchining ruhiy dunyosiga kirib borishi mumkin.
Jumalistning  matn  ustida  ishlash  mahorati  til  rivoji  va  tafakkumi 
kengaytirisli  yo'lidagi  harakatning  amaliy  ifodasi  bolgani  uchun  ham  muhim 
aliamiyat kasb etadi.  Shu ma’noda har qanday  publitsistik asaming til taraqqiyoti 
va  jumalistik  jarayonda  tutgan  o‘ziga  xos  o‘mi  boiadi.  Albatta,  barcha  ijod 
namunalari  ham  estetik  voqelik  maqomiga  ko‘tarila  olmaydi.  Masalaning  ayni 
jiliati  yozuvchining  matn  ustida  ishlasli  mahoratiga,  so‘zni  his  qila  bilish 
qobiliyatiga  va  uning  barcha  ijodiy  o‘ziga  xosliklarini  qamrab  oluvchi  uslubiga 
borib  taqaladi.  Ayni  paytda  tilshunosligimizda  lisoniy  vositalardan  foydalanish 
hamda  jurnalistning matn yaratish mahorati bugungi kunning dolzarb masalasidir.
64


Jumalist  matni  tili  va  uslubi,  til  estetikasi  xususida  fikr yuritishdan  awal 
matnning  o‘zi  nima  ekanligiga  oydinlik  kiritib  olish  lozim.  Aytish joizki,  matn 
atamasi bir qator adabiyotlarda turlicha izohlangan. 0 ‘zbek tilining izohli lug'atida 
matn  so‘zining arabchadan o‘zlashganligi,  eskirgan kitobiy so‘z ekanligi va aynan 
tekst  so‘zi  anglatgan  ma’noga  teng  ekanligi  ta’kidlangan.  Izohli  lug'atning  156- 
betida tekst so‘ziga quyidagicha ta’rif beriladi:
1.  Yozilgan,  ko‘chirilgan  yoki  bosilgan  ijodiy,  ilmiy  asar,  nutq,  hujjat  va 
shu kabilar yoki ulaming bir parchasi; matn. Maqolaning teksti
2.  Musiqa  asariga,  masalan,  biror  kuyga,  opera,  romans  va  shu  kabilarga 
asos bo‘lgan she’r, so‘z.
3. Poligrafiyada yirik shriftlardan birining nomi.
Albatta,  yuqoridagi  bandlar  matnning  to‘liq  ta’rif va  xususiyatini  qamrab 
olgan  deyish  qiyin.  Chunki  axborot-kommunikatsiya  vositalarining  rivoji  bilan 
bevosita bog‘liq ravishda Word matn, RTF  matn, oddiy matn, formatlangan matn, 
gipermatn  kabi  yangi  atamalar  ham  paydo  boidi.  Demakki,  matn  atamasi 
anglatgan ma’noning ko‘lami yanada kengaydi.
Bilamizki,  nutq  og‘zaki  va  yozma  shaklda  ifodalanadi.  “Nutqning  yozma 
shakli  matn  atamasi  ifodalaydigan  mazmunga muvofiq keladi”.  Demak,  nutqning 
yozma  shakl  olishi  -  bu  matn.  Shu  ma’noda  har  qanday  nutq  muayyan  fikming 
ifodasi boTgani kabi har qanday matn ayni bir munosabatining yozma ko‘rinishda 
moddiylik kasb etishidir.  U “faqat obyektiv informatsiyadan iborat'bo‘lmay, balki 
o‘ziga pragmatik mazmunni ham qamrab olgan nutqning material ko‘rinishidir”.
“Umuman  matn,  deyilganda  nutqiy jarayon  mahsuli  bo‘!gan,  tugallangan, 
yozma  shaklda  mavjud  boigan,  adabiy  shakllangan,  superfrazali  birliklardan 
tuzilgan,  leksik,  grammatik,  logik,  stilistik  aloqalar  bilan  bogTangan,  aniq 
maqsadli va pragmatik qurilmali nutqiy asarni tushunmoq kerak”.

Download 4,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   220




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish