Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

10.  Qaysi  so'zlar o‘zaio  paronim emas?
a) yuvindi -  yuvundi
b) yoriq -  yorug'
d)
 charlamoq -  chorlamoq
e) archish -  artish
30

---

Mustaqil ta’lim uchun savollar
1. 
So'z va uning ma’nolari.
2. 
Leksik birliklaming ifoda va shakl munosabati.
3. 
So'zlaming ma’no ko‘chishi.
GLOSSARIY
0 ‘xbekcha
ruscha
inglizcha
ta ’rif
Lug'aviy
birliklar
лексические
единицы
Lexical units
so‘z  v a   iboralar  (leksem a 
va 
frazemalar).
Leksik so’z
лексема
lexeme
leksik m azm u 
n 
1 i  so;z (leksema) ...
G ram m atik
so1/.
грамматичес­
кое
вы раж ение
The
gram matical
w ord
leksik 
ma’nosi. 
,  b o 'lm a g a n ,, 
gramm atik 
tnazmunVt
  so ‘z.
Monoseniiya
моносемия
Monoscmy
bir m a’noiilik hodisasi
M etafora
метафора
M etaphor
predmetlar,  hodisalar  o‘rtasid ag i. 
nisbiy 
o'xshashlik 
asosida 
m a’ noning k o ‘ chirilishi
Sinonimik
qato r
синонимичес­
ки й  ряд
Synonymy
bir 
m a’no 
an glads hi ga 
ko'ra 
gum hlangan 
sitionim 
so'zlar 
y ig ‘indisi
Sinekdoxa
синекдоха
Synecdoche
butunning  nomi  bilan  qismning 
yoki 
absmcha, 
qismning  nomi 
bilan  butunning  atalishi  orqali  yuz 
beradigan m a’noning ko‘chirilishi.
Dominant;)
дом инанта
Dominant
sinonimik 
qatordagi 
betaraf 
m a'noli  so 'z
Omonomiya
омонимия
Homonymy
til  birliklarim ng  ifoda  planidagi 
tenglik hodisasi
Tarqatma  material:
“3x4” usulida ishlash
Tusliunchalar:
Leksema.
 
; 
. 
, .
So ‘z ma 'nosi.
Ma 'no ко ‘chishi.
Leksemalarning shakt va ma ’no munoscibdtiga ко ra turlari. 
So ‘zlaming uslubiy m a’nolari 
So ‘z  qo 'Hash.
31

---

SARLAVHA:  TURLARI, VAZIFALARI
1. Mavzu va sarlavha. Matn mazmuni va sarlavha mvmosabatining ifodalanish 
usullari.
2.  Sarlavha  va  matn  kompozitsiyasi.  Sarlavha  va  matn  boshlamasi  (yoki 
tugallanmasi).
3. Sarlavha turlari.
4.  Sarlavhalaming vazifalari.
Tayanch  so'zlar: 
Sarlavha, 
sarlavha 
tanlash,  sarlavha  va  matn,  tag 
sarlavhalar,  matn  kompozitsiyasi,  atash  (nominativ),  xabar  berish  (informativ), 
та 'lum qilish (reklama),  sarlavha turlari.
Sarlavha. Sarlavha bilan ishlash.  Sarlavha nima? Sarlavha o‘quvchiga ma’lum 
so'zlar orqali aniq ma’lumot beradi. Ya’na shuni aytish mumkinki, sarlavhalaming 
boshqa vazifalari ham bor: u o‘quvchini jahlini chiqarishi yoki uyg‘otishi (qiziqish 
uyg‘otishi),  yo turli xil hazillar bilan ulami ko‘nglini ochishi mumkin.R
“Bugungi kun matbuotida sarlavhalar majmuimng har bir unsun  (sarlavha, 
rukn,  sarlavha  sharhi)ni  joylashtirish  tartibi,  tasvirlash  usullari  turli  xil  bo‘lib, 
tahririyatdan  ijodiylikni,  topqirlikni  talab  qiladi”.  Gazetxon  diqqatini  berilgan 
materialga tortadigan unsur albatta sarlavhadir.
Sarlavha  asaming,  asar  qismlanmng,  boblarming  nomi  hisoblanadi. 
Shunday  ekan,  sarlavha va matn ham bir-biriga  mos, ixcham,  tushunarli boiishi 
kerak.
Sarlavhalar  o‘ziga  xos  xususiyatlarga  ega  boigan  hodisa  sifatida  yozma 
nutq  taraqqiyoti jarayonini  kuzatish  uchun  ham  qimmatli  manba  boiib  xizmat 
qilib  kelganligi  ayon.  U  yoki  bu  davrda  keng  tarqalgan  sarlavhalar  o‘z  tarkibi, 
tuzilishi  bilan  o‘sha  davr tili  maromlarini  aniq aks  ettiradi  va til  tadrijida  muhim 
o‘rin  tutadi.  Darhaqiqat,  sarlavha  tanlash  va  uni  qollash  san’ati  tilimiz, 
adabiyotimiz  tarixi  davomida  turlicha  qollanilib  kelgan.  Misol  uchun,  XI  asrda
**  Colin  Macfarlane.  Hit  the  HeadfinesF.xcitmg  journalism activities  forimproving  writing  and  thinking  skills.  €)