Шөлкемлестириў илажлары

XХ-бап. Автомобиллер, жүк көтериў машиналары, механизмлер 
ҳәм зәнгилерден пайдаланып исленетуғын жумыслар. 
491. Ислеп турған электр үскенелеинде жүк көтериў кранлары жəрдеминде жумыс исле-генде, 
жүклерди кранлар менен көшириўде жумысты қəўипсиз шөлкемлестириў бойын-ша 
жуўапкер IV-топарға ийе болған инженер-техник хызметкер болыўы шəрт. Бул хыз-меткер 
ўазыйасы наряд бериўшиге ямаса жумыс басшысына жүклениўи мүмкин.
Айырым жағдайларда «Саноатконтехназорат» Мəмлекетлик инспекциясы менен 
кели-силген ҳалда жүклерди кранлар менен қəўипсиз көшириўди бақлап барыў наряд пенен 
жумыс алып барыўшыға тапсырылыўы мүмкин. Бундай шахстың тайынланғанлығы 
туўрысындағы жазыў нарядтың «бөлек көрсетпелер» қатарына жазылыўы шəрт.
492. Энергетика кəрханалары штатында болған ҳəм ислеп турған электр үскенелеринде 
ислейтуғын айдаўшы ҳəм машинистлер электр қəўипсизлиги бойынша II-топарға ийе болыўы 
зəрүр. 
Бийтаныс мекеме крановщиклери «Жүк көтериў кранларының дүзилиси ҳəм қəўипсиз 
эксплуатация ислеў қағыйдасы» талапларына муўапық жумысқа қойылыўлары керек.
493. Ашық бөлистириў электр үскенелери ҳəм ҳаўа линиялары қорық майданларында 
авто-мобиллер, жүк көтериў механизмлер ҳəрекетине 491-бəндте еслетилген 
хызметкерлер-диң биреўи бақлаўында ямаса IV-топарға ийе болған 
административлик-техник хызмет-кер бақлаўыда рухсат етиледи. Ашық бөлистириўши 
электр үскенелери майданында автомобиллер, жүк көтериў машиналары ҳəм механизмлер 
ҳəректине нəўбетшиниң яма-са IV-топарға ийе болған тез-ара оңлаў хызметкерлеринен 
таярланған ислеўшилерге рухсат бериўшиниң бақлаўы астында рухсат етиледи.
494. Ашық бөлистириўши электр үскенелери ҳəм ҳаўа линиялары астынан өтип атырған жүк 
көтериў машиналары ҳəм механизмлердиң жүкти көтериўши ҳəм қозғалтыўшы бө-лимлери 
жыйнастырылған транспорт жағдайында болыўы зəрүр. Жумыс орны шегара-сында тегис 
туўры жерде жүк көтериўши машиналарды ислеўге органларының жүксиз, қозғалыўшы ҳəм 
жоқары көтериўши бөлимлери көтерилген ҳалда ҳəм ишинде адамсыз жүриўине рухсат 
етиледи. Бунда жүриў мүмкиншилигине усы механизмди ислеп шы-ғарған кəрхана 
көрсетпесиндей етилген болыўы ҳəм булл механизм кернеў астында болған шиналар ҳəмде 
ҳаўа линиялары астынан өтпейтуғын болыўы шəрт.
Ашық бөлистириўши электр үскенелеринде механизмлердиң ҳəрекет тезлиги жерги-ликли 
жағдайға қарап анықланады, бирақ тезлик саатына 10 км-ден аспаслығы шəрт. 
Автомобиллер, жүк көтериў машиналары ҳəм механизмлер ҳаўа линиялары сымлары-ның 
ең пəст илинген жеринен (бағанаға жақын жерден) кесип өтиўлери керек.
495. Стрелалы жүк көтериў механизмлериниң кернеў астындағы ҳаўа линиясы сымлары ас-тына 
орнатыў ҳəм ислетиў қадаған етиледи.
Жүк көтериў машиналарының (механизмлериниң) шығарылған бағаналарға орнатыў 
ҳəм оны ислеўши органына транспорт жағдайынан ислеў жағдайына өзгериўди усы 
ме-ханизмди басқарыўшы машинист ислеўи зəрүр. Усы мақсетлер ушын басқа 
ислеўши-лерди ислетиў қадаған етиледи.
496. Автомобиллер, жүк көтериў машиналары ҳəм механизмлерди өткизиўде, орнатыўда ҳəм 
ислетиўде олардың көтериўши ҳəм тартып шығаратуғын бөлимлери, строплар, жүк илиўши 
масламалар, жүклер менен кернеў астында болған ток өткериўши бөлимлер арасындағы 
аралық усы қағыйданың №2 қосымшасында көрсетилген аралықтан кем болмаслығы шəрт.

---

61
497. Телескопик минаралар ҳəм гидроподъемник жəрдеминде жумыс баслаўдан алдын оларды 
көтериў ҳəм тартып шығарыўшы бөлими тексерилиўи, телескопик минараларда болса буннан 
тысқары механизмниң көтериў бөлими вертикал жағдайда орнатылыўы ҳəм беккемлениўи 
зəрүр.
498. Ҳаўа линиялары трассаларының бурылыў бөлимине орнатылған бағаналардағы изоля-тор 
ҳəм сымларды алмастырыў ҳəмде арматураларды оңлаў ўақтында телескопик минараны 
(гидроподъемникти) усы бағанаға келген сымлардан пайда болған мүйеш ишине орнатыў 
қадаған етиледи.
499. Ашық бөлистириўши электр үскенелери ҳəм ҳаўа линияларының қорғаў зоналарында-ғы 
барлық жумыс процеслеринде пневмодөнгелекте жүретуғын автомобиллердиң ҳəм 
механизмлердиң корпусы жерге жалғаныўы шəрт. Жерге жалғағыш орнатылмағанша 
автомобиллердиң (жүк көтериў машиналары ҳəм механизмлериниң) корпусына тийиў, 
олардың жумыс органларын орнынан қозғаў, жүк илиўши əсбапларында ҳəм басқа тий-карғы 
деталларда қандай да жумыс ислеў қадаған етиледи.
Гусеницалы дөнгелекли жүк көтериў машина ҳəм механизмлер жерде турғанда оларды 
жерге жалғаў талап етилмейди.
500. Жүк көтериў машиналары ҳəм механизмлериниң ислеўи ўақтында көтерилип атырган жүк 
минара астында ҳəмде тартылып атырған сымлар (трослар), беккемлеўши қазық-лар, 
тиркеўишлер, ислеп турған механизмлердиң жанында (5 метрден кем аралықта) адамлардың 
турыўы қадаған етиледи.
501. Телескопик минарада (гидроподъемникте) турып ислегенде машина айдаўшысы менен 
телескопик минара корзинасындағы исши бир-бирин көзи менен жақсы көриўи зəрүр. Булар 
бир-бирин көре алмаған жағдайда телескорик минара жанында корзинаны жоқары көтериў 
ямаса төмен түсириў туўрысындағы буйрықты айдаўшыға жеткизип турыўшы хызметкер 
турыўы шəрт.
Телескопик минарада (гидроподъемникте) хызметкер көрзина төменинде турып, сақлаўшы 
белбеўи менен корзинаға беккемленген жағдайда ислеўи зəрүр.
Телескопик минара корзинасынан бағанаға ямаса үскенеге өтиў ҳəм корзинаға қайтыў тек 
жумыс алып барыўшының рухсаты менен əмелге асырылыўы лазым.
502. Кран стреласы ямаса көтериў механизми карзинасы кернеў астындағы ток өткизиўши 
бөлимлерге тийип қалса, машинист дəрҳал усы контакты ажыратыўға ҳəрекет етиўи ҳəм 
механизмниң ҳəрекет етиўши бөлими ток өткериўши бөлимнен усы қағыйданың №2 
қосымшасында көрсетилген аралықтан кем болмаған аралыққа узақластырылыўы зəрүр.
Механизм (машина) кернеў астында болған жағдайда механизмнен (машинадан) жерге 
түсиў ямаса оның үстине шығыў ҳəмде жерде турып оған тийиў қадаған етиледи.
Машинист дөгерек əтрапындағы ислеўшилерди механизм кернеў астында екенлиги 
туўрысында дəрҳал ескертиўлери шəрт.
Кернеў астындағы автомобиллер, жүк көтериў машиналары ямаса механизмлер өртен-ген 
жағдайда айдаўшы (машинист) машинаны қолы менен усламастан аяқларын жуплап жерге 
секириўи зəрүр. Соң аяқларын бир-биринен ажыратпаған ҳалда табаны менен маши-надан 8 
метр аралыққа шекем узақласыўы керек. 
503. 220 кВ ҳəм оннан төмен кернеўли бөлистириўши электр үскенелеринде көшпели ме-талл 
зəнгилерден пайдаланыў қадаған етиледи.
504. 330 кВ ҳəм оннан жоқары кернеўли ашық бөлистириўши электр үскенелеринде көш-пели 
металл зангилерди пайдаланыў төмендеги шəртлер орынланған жағдайда рухсат етиледи:
зəнги горизонтал жағдайда жумыс алып барыўшының, нəўбетшиниң ямаса IV-топарға 
ийе болған тез-ара оңлаў хызметкериниң үзликсиз бақлаўы астында бир орыннан екинши 
орынға алып барыў;
ислеп турған электр үскенелериниң тəсири астында зəнгиде пайда болған кернеўди 
жоғалтыў мақсетинде зəнгиге жерге тийип турыўшы металл шынжыр беккемленип асып 
қойылыўы зəрүр.