Shodibekov Davronbek Islomovich Shodibekova Dildor Abduraxmanovna

I
s
= 


n
k
k
k
T
t
Q
1
1
1
/
 

---

98 
bu erda: 
I
s
– bevosita ishlab chiqarishda band bo‘lgan ishchilar soni, kishi;
Q
1k
– bir kunda tayyorlanuvchi k-turdagi mahsulot hajmi (natural ko‘rsatkichda);
T
1k
– k-turdagi bitta mahsulot birligini tayyorlash uchun vaqt normasi (bitta 
ishchiga to‘g‘ri keladigan);
T – ish kuni uzunligi.
Ishchilar soni ishlab chiqarish normasi bo‘yicha quyidagi formulaga asosan 
aniqlanadi: 
bu erda:
N
ich
– bitta xodimning bir kunda ishlab chiqarish normasi.
Vaqtbay ishlovchi ishchilar soni mazkur tarmoq yoki korxona uchun belgilangan 
xizmat ko‘rsatish normalari yoki ish joylari soni asosida aniqlanadi. 
Muhandis-texnik xodimlar va xizmatchilarga ehtiyojni hisoblash korxona 
faoliyati maqsadlari, uni boshqarish tuzilmasi va sxemasi, xodimlar va ularning 
guruhlari bo‘yicha lavozim yo‘riqnomalari, korxonaning o‘zida ishlab chiqilgan 
tarmoq bo‘yicha norma va normativlardan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
6.2. Ishchilarni ish joylariga joylashtirish 
Bozor iqtisodiyotida qobiliyatli xodimlarni ishga olish birinchidan kichik biznes 
korxonasining samarali ishlashini ta‘minlaydi, ikkinchidan esa raqobat 
tavakkalchiligini kuchaytiradi. Amaliyot shuni ko‗rsatadiki, yangi , tez 
rivojlanayotgan korxonalar faoliyatning birinchi yilida o‗z xodimlarining yarmini 
yo‗qotadi. Uchinchi yilning oxiriga kelib qo‗nimsizlik 25% ga kamayadi, beshinchi 
yilga borib bu ko‗rsatkich 10% ni tashkil etadi. Birinchi yilda qo‗nimsizlik yuqori 
bo‗lishining sababi-xodimlar korxonaning kelgusidagi istiqbollarini(imkoniyatlarini) 
to‗la tushunmasligi, shu jumladan o‗zining kelajak istiqbolini to‗la tasavvur eta 
olmasligidir. Tasodifiy ishchilarni ishga olish kichik biznesda juda ham xavfli bo‗lib, 
bu korxona uchun zarar keltirishi mumkin. Ishchilarni to‗g‗ri tanlash uchun ikki xil 
I
s
= 


n
k
ич
k
H
Q
1
1
/

---

99 
ichki va tashqi chegara mavjud.Ichki chegara - bu korxona tomonidan qabul qilingan 
va tadbiq qilingan me‘yordir.Tashqi chegara-bu o‗z ichiga qonunlashgan me‘yorlarni, 
xujjatlarni oladi, masalan, mehnat va mehnatning sanitariya normalari. Kadrlar 
bo‗limi vazifasi ishchilarni ishga yollash va mehnat rezervlarini saqlash bo‗lib, u 
quyidagilarni o‗z ichiga oladi: mutaxassislarni mas‘uliyatli mansabga tanlash; 
ishchilarni mansabga yollash; ishchilarni ishdan bo‗shatish. 
U bir necha bosqichda amalga oshiriladi.