Shlak va kullar

REJA:
1. Ishlab chiqarish chiqindilari muammosi va uni hal etishning asosiy yo’nalishlari
v) shlak asosidagi eritilgan va sun'iy tosh materiallarva g'azablangan
c) Yog'och kimyosi va yog'ochni qayta ishlash chiqindilari materiallari
4. Adabiyotlar
1. Ishlab chiqarish chiqindilari muammosi va uni hal etishning asosiy yo’nalishlari.
a) Sanoatning rivojlanishi va chiqindilarning to'planishi
xarakterli xususiyat ilmiy-texnikaviy jarayon ijtimoiy ishlab chiqarish hajmini oshirishdan iborat. Ishlab chiqaruvchi kuchlarning jadal rivojlanishi tabiiy resurslarning ortib borayotgan hajmining iqtisodiy aylanishga jadal sur'atlarda jalb etilishiga sabab bo'ladi. Ularga daraja bering oqilona foydalanish Biroq, odatda, juda past bo'lib qolmoqda. Har yili insoniyat taxminan 10 milliard tonna mineral va deyarli bir xil miqdordagi organik xom ashyolardan foydalanadi. Dunyodagi eng muhim foydali qazilmalarning aksariyati tasdiqlangan zahiralari o'sib borayotganidan tezroq o'zlashtirilmoqda. Sanoatdagi xarajatlarning qariyb 70% xom ashyo, materiallar, yoqilg'i va energiyaga to'g'ri keladi. Bunda xomashyoning 10...99% chiqindiga aylanadi, atmosfera va suv havzalariga tashlanadi, yerni ifloslantiradi. Masalan, ko'mir sanoatida har yili taxminan 1,3 milliard tonna tosh va shaxta jinslari va 80 million tonnaga yaqin ko'mirni boyitish chiqindilari ishlab chiqariladi. Qora metallurgiyadan shlak ishlab chiqarish yiliga qariyb 80 million tonnani, rangli 2,5 ni, issiqlik elektr stantsiyalaridan kul va shlaklarni 60 ... 70 million tonnani, yog'och chiqindilari taxminan 40 million m³.
Sanoat chiqindilari faol ta'sir qiladi ekologik omillar, ya'ni. tirik organizmlarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bu, birinchi navbatda, atmosfera havosining tarkibiga tegishli. Gazsimon va qattiq chiqindilar yoqilg'ining yonishi va turli texnologik jarayonlar natijasida. Sanoat chiqindilari nafaqat atmosferaga, balki gidrosferaga ham faol ta'sir qiladi, ya'ni. suv muhiti. Chiqindixonalar, shlakli suv omborlari, qoldiqlar va boshqalarda to'plangan sanoat chiqindilari ta'sirida sanoat korxonalari joylashgan hududdagi er usti oqimlari ifloslanadi. Sanoat chiqindilarining chiqishi, oxir-oqibat, Jahon okeani suvlarining ifloslanishiga olib keladi, bu uning biologik mahsuldorligining keskin pasayishiga olib keladi va sayyoramiz iqlimiga salbiy ta'sir qiladi. Sanoat korxonalari faoliyati natijasida chiqindilar hosil bo'lishi tuproq sifatiga salbiy ta'sir qiladi. Tuproqda tirik organizmlar uchun zararli bo'lgan ortiqcha miqdordagi birikmalar, shu jumladan kanserogenlar to'planadi. Ifloslangan "kasal" tuproqda degradatsiya jarayonlari sodir bo'ladi, tuproq organizmlarining hayotiy faoliyati buziladi.
Sanoat chiqindilari muammosini oqilona hal qilish bir qator omillarga bog'liq: chiqindilarning moddiy tarkibi, uning yig'ilish holati, miqdori, texnologik xususiyatlari va boshqalar. Sanoat chiqindilari muammosining eng samarali yechimi chiqindisiz texnologiyani joriy etishdir. Chiqindisiz ishlab chiqarishlarni yaratish texnologik jarayonlarni tubdan o'zgartirish, xom ashyodan ko'p marta foydalanishni ta'minlaydigan yopiq sikl tizimlarini rivojlantirish orqali amalga oshiriladi. Xom-ashyodan kompleks foydalanish bilan bir qator tarmoqlarning sanoat chiqindilari boshqalarning dastlabki xom ashyosi hisoblanadi. Xom ashyodan kompleks foydalanishning ahamiyatini bir necha jihatdan ko'rish mumkin. Birinchidan, chiqindilarni yo'q qilish atrof-muhitni muhofaza qilish muammolarini hal qilish, axlatxonalar va loy omborlari egallagan qimmatli erlarni bo'shatish va atrof-muhitga zararli chiqindilarni yo'q qilish imkonini beradi. Ikkinchidan, chiqindilar bir qator qayta ishlash tarmoqlarining xomashyoga bo‘lgan ehtiyojini katta darajada qoplaydi. Uchinchidan, xomashyodan kompleks foydalanish natijasida mahsulot birligiga to'g'ri keladigan xususiy kapital xarajatlar kamayadi va ularning o'zini oqlash muddati qisqaradi.
Sanoat chiqindilarini iste'mol qiluvchi tarmoqlardan qurilish materiallari sanoati eng sig'imli hisoblanadi. Sanoat chiqindilaridan foydalanish qurilishning xom ashyoga bo‘lgan ehtiyojini 40 foizgacha qoplashi aniqlangan. Sanoat chiqindilaridan foydalanish qurilish materiallarini ishlab chiqarish tannarxini tabiiy xom ashyodan ishlab chiqarishga nisbatan 10 ... 30% ga kamaytirish imkonini beradi, kapital qo'yilmalarni tejash 35..50% ga etadi.