Шикастланишни олдини олиш усуллари (гимнастика машғулотлари мисолида)

Жарохатланишда ёрдам кўрсатиш
Мураббийлар ва гимнастикачилар биринчи ёрдам кўрсатиш қоидалари билан яхши таниш бўлишлари керак.
Гимнастика учун умуртқа пағонасининг элка қисми (елка-билак бўғимлари, қўл панжалари), тананинг пастки қисми ( тизза, болдир-панжа бўғимлари) жарохатланиши анча ҳос ҳисобланади. Гимнастикада жиддий жарохатлар бутун поталогиянинг 62% ташкил қилади (В.Ф.Башкиров, 1981). Улар орасига бутсимон ва ёнбош боғламлари миниски, бўғимларнинг капсула-боғлам аппарати жарохатлари ҳам киради.
Мушаклар ва пайлар узилганда ва кесилганда, аввало жарохат жойи кучли музлатилади (хлоретил, муз, совуқ сув). Сўнг мушак махкамланган яқинлаштириш билан жарохатланган қисмни иммобилизатсияси (ҳаракатсизлантириш) лозим (масалан, элка билагининг икки бошли мушаклари жарохатланганда тирсакни кучли букиш керак).
Чиқишларда шу тана қисмини гимнастикачи учун қулай ҳолатда тўлиқ ҳаракатсизлантирилганлигини таъминлаш лозим. Шифокор келгунига қадар мураббий ёки гимнастикачи ўзи чиқишни мустақил тўғрилашга рухсат берилмайди.
Ёпиқ синишларда ҳам жарохатланган жойни шиналар (планка, доскача, бинтлар) қайд қилиб қўйиш лозим. Очиқ синишларда эса аввало қон оқишини тўхтатиш ва юмшок стерилланган бинт қўйиш керак. Мениск жарохатланишига шубҳаланишда шифокор ишторокисиз оёқни тўғрилаш мумкин эмас. Совуқ ва эзувчи боғични қўллаш лозим. Умуртқа пағона жарохатланганда гимнастикачини жуда эҳтиёткорлик билан қаттиқ шит ёки матга ёткизиш керак. Жабирланувчини кўтариш ёки ўтирғизиш қатъиян ман этилади.
Залда гимнастикачига бинт, пахта, нашатир спирти, водород перекиси, ёд, хлоретилли аптечка бўлиши шарт.
Гимнастикачи жарохатланганда асосий қоида – ўз вақтида шифокор ёрдамига муражат қилиш, ўзбошимчлик қатъиян ман этилади.
Биз ҳозирги кунга жисмоний тарбия ва гимнастика машғулотларида шикастланишни олдини олишда қандай омилларга эътибор бериш кераклигини илмий-услубий адабиётларни таҳлил қилиб шикастланиш сабабларини ўрганиб тезкор сўровнома тузиб чиқдик. Сўровномани Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти “Жисмоний маданият” кафедраси профессор-ўқитувчилари ўртасида ўтказдик.
Сўровномада “Жисмоний маданият” кафедраси профессор-ўқитувчиларининг 10 нафари қатнашдилар. Бу сўровномада гимнастика машғулотларида шикастланишни олдини олишга оид 10 та савол ўртага ташланиб муҳокама қилинди.