Shaxsning kognitiv nazariyalari (O. Xarvi, D. Xant va G. Shroderning kontseptual tizimlar nazariyasi va J. Kellining shaxs konstruktsiyalari nazariyasi)

L.Festingerning kognitiv dissonans nazariyasi

Kognitiv dissonans nazariyasi pozitsiyalarni o'zgartirish haqidagi psixologik nazariyalardan biridir. Uning ta'kidlashicha, inson o'zini kognitiv tizimining ichki uyg'unligini maksimal darajada oshiradigan tarzda harakat qiladi. Guruhlar, shuningdek, o'z a'zolari o'rtasidagi munosabatlarning ichki uyg'unligini maksimal darajada oshirishga harakat qilishadi. L. Festingerning (1957) kognitiv dissonans nazariyasidan tashqari, Xayderning (1946) xuddi shunday muvozanat nazariyasi, shuningdek, Osgud va Tannenbaumning (1955) tegishli nazariyalari mavjud. Biroq, psixologiyaning alohida bo'limi sifatida kognitiv dissonans nazariyasi o'nlab yillar davomida eng ta'sirli bo'lib kelgan. Ushbu nazariyaning eng jozibali jihatlaridan biri shundaki, u tez-tez tasdiqlangan oddiy intuitiv farazlarni taklif qildi.
Nazariyaning asosiy printsipi: agar tomonlardan biri boshqasidan bevosita ergashsa, ikkita kognitiv element (fikrlar, fikrlar, e'tiqodlar) dissonansda bo'ladi. Dissonans psixologik jihatdan noqulay bo'lganligi sababli, uning mavjudligi shaxsni uni kamaytirishga va uyg'unlikka (konsonans) erishishga undaydi. Bundan tashqari, agar dissonans mavjud bo'lsa, odam uni keltirib chiqaradigan vaziyatlar va ma'lumotlardan faol ravishda qochadi.
Festinger o'zining "Kognitiv dissonans nazariyasi" nomli asosiy asarida o'zining boshlang'ich nuqtalarini quyidagicha ifodalaydi: nazariyaning asosiy g'oyasi shundaki, inson tanasi ichki uyg'unlikni o'rnatishga intiladi. Bu o'z fikrlari, qobiliyatlari, bilimlari va qadriyatlari o'rtasidagi izchillik, izchillikdir. Ya'ni, tirik organizm kognitiv (kognitiv) faoliyat doirasida uyg'unlikka qaratilgan. Ushbu kontseptsiyani mukammal tarzda amalga oshirish uchun ("moslik") Festinger kognitiv faoliyatni elementlarga bo'lingan yoki, nihoyat, bunday elementlarning kombinatsiyasi sifatida izohlaydi.Festinger kognitiv elementlar o'rtasidagi munosabatlarga oid nazariy bayonotlarni taklif qiladi:

• 
  ish (vaziyat yoki ob'ekt) bilan bog'liq bo'lmagan yoki tegishli bo'lgan munosabatlarda juft elementlar mavjud bo'lishi mumkin;
  
• 
  izchillik yoki nomuvofiqlik munosabatlarida;
  
• 
  ikkita taniqli element, agar ular bir-biriga hech qanday aloqasi bo'lmasa, izolyatsiya (ahamiyatsizlik) holatidadir;
  
• 
  ikkita taniqli element dissonant munosabatda bo'ladi, agar ularning har biri uchun alohida dissonans mavjud bo'lsa, har bir element boshqasini chiqarib tashlasa yoki unga qarshi bo'lsa;
  
• 
  ikkita taniqli element undosh munosabatda bo'ladi, agar bir element boshqasini to'ldirsa yoki ergashsa.
  

3.