Inson aqlni tanibdiki . o‗zining kelib chiqishi , mokiyati va tutgan o‗rnini
kamda aql doirasida bajariladigan vazifalarini xar doim diqqat markaziga qo‗yib
keladi . qadimda sharqda kam G‗arbda kam Insonga Koinotning buyuk
mo‗jizasi, noyob xodisasi sifatida qaralgan , Bundan 2,5 ming yilcha muqaddam
Mo‗jizalar ichida eng ajoyibi g‗ insondir " degan fikr yangragan ¡sha davr
mutafakkiri Empedokl " inson xar doim inson uchun qiziq xodisadir ", desa
boshqa yunon donishmandining fikricha "Inson o‗zini o‗zi yaratgan . SHunga
.. talim – tarbiya – ong maµsuli,lekin ayni va³tda ong da-
rajasi va uning rivojini µam belgilaydigan omildir.
Binobarin, talim – tarbiya tizimini ´zgar-tirmasdan turib
ongni o‘zgartirib bo‘lmaydi.Ongni,tafakkurni
uzgartirmasdan turib esa biz ko‘zlagan oliy maqsad ozod
va obod jamiyatni barpo etib bo‘lmaydi. I.Karimov
ko‗ra , u barcha narsalarning o‗lchovidir". SHuningdek , insonni barcha
mavjudodlarining eng baxtsizi , uning kelajagi yo‗q, deb xisoblovchilar kam
bo‗lgan .
Insoniyat tarixida kishilar eng ko‗p o‗ylagan va o‗rganishga extiyoj
sezgan muammolardan biri insonning tabiati masalasidir. Darxaqiqat. inson va
uning tabiati qariyib 2,5 ming yillardan beri maxmsus o‗rganiladi. Tadqiqotlar
turli tomonlardan olib borilganiga, ularning xar biri o‗zining taxlili va xulosasiga
egaligiga, juda ko‗p nazariyalar ilgari surilganiga qaramay xozirgacha aniq va
tushunarli javob yo‗q, ªiyinchilik shundaki, kishilar g‗oyat daraja turlicha va
takrorlanmasdir. Ichki dunyosi to‗g‗risida gapirmaganda kam ular nafaqat tashqi
ko‗rinishlari. balki xattig‗ xarakatlari bilan kam birg‗ biriga o‗xshamagan va
ayni paytda juda murakkabdir.
SHarq mutafakkirlaridan biri: " Inson olam ichra olamdirki, bu olam uning
oldida tor va bemajoldir", degan ekan. Demak, inson tashki olamda zarra kabi
bo‗lsag‗da, uning qalbi, tafakkuri va xayoloti benixoya keng. Bu cheksiz dunyoni
o‗ziga bemalol singdiradi. Ayni paytda inson xech qachon birg‗ birining
takrori kam, nusxasi kam emas.
Er yuzida yashayotgan olti milliard odamdan ikkita birg‗ biriga aynan
o‗xshashi topilmaydi. Agar tadkikotchi inson tabiatini u mansub bo‗lgan
madaniy olam bilan taqozo etilganini kisobga olib, ish ko‗rsa, murakkablik
ko‗lami qanchalar katta bo‗lishi oydinlashadi . Bularga qaramay, insoniyat
oldida o‗zg‗o‗zini bilish vazifasi utkir muammo bo‗lib turibdi. Zero, insonning
katti karakati, nazoratsiz faoliyati natijasida paydo bo‗lgan muammolar Er yuzida
yalpi tinchlikni saqlash, ekologik muammolarni bartaraf etigsh, yadro sanoati
chiqindilarini xavfsizlantirish, sayyoradagi yalpi isib ketishni oldini olish,
terrorchilikka, narkomaniya va narkobiznesga samarali kurashish, irqiy
kamsitishlarga barkam berish, demografik va muammolar va qashshoqlikni
bartaraf etish kabi bir qator masalalarni kal etishni talab etmoqda.
Bundan tashqari insonning murakkab tabiati Sayyora miqiyosida noyobligi
bilan kam alokida ajralib turadi.
Qozirga qadar inson kaqidagi fan to‗plagan bilimlarni eng umumiy tarzda
qo‗yidagicha ifodalash mumkin:
Birinchidan: Biologik mavjudod sifatida buquvvat kayvonlarga qiyoslanganda
kuchsiz va nozikligiga qaramay, Er yuzida eng katta qudratga ega bo‗lgan
mavjuddodir.
Ikkinchidan: Inson yaratuvchanlik xususiyatiga ega.; unga xech narsa yot
emas: nozik did, egasi, saxiy va xudbin, kungilchan va qat‘iyali, mekrli va
g‗azabli. Mukabbat va nafrat, ezgulik va yovuzlik Inson ma‘naviyat rukiy
qadriyatini belgilaydi.
Uchinchidan: inson o‗zining rukiy ma‘naviy mavjudot maqomiga binoan
xotiraga, tengsiz xissiyotga, o‗yllash, rad etish, kisobg‗kitob qilish, rejalashtirish,
xayol surish va kakozo imkoniyatlari bilan mo‗‗jizalidir. Faqat u o‗z o‗limini
oldindan ko‗ra oladi. Voqealika eng yuksak darajada mekr quya bilishi, aldashi,
va‘da berishi, kayratlanishi, qayg‗urishi, nafratlanishi, kinoya qilishi, rollarni
bajarishi mumkin va x.q.
Do'stlaringiz bilan baham: