Shavkatov shahzodbek

3. Optik tolali kabelning qanday turlarini bilasiz?

Optik tolali kabel – bu yuqorida ko’rib chiqilgan ikki kabel turlaridan tubdan farqlanuvchi kabel. Bu kabel turida axborot elektr signali ko’rinishda emas, yorig’lik ko’rinishida uzatiladi. Bu turdagi kabelning asosiy elementi – shaffof shisha tola bo’lib, u orqali yorug’lik juda katta masofalarga (o’nlab kilometrgachan) kam (sezilarsiz) so’nish bilan uzatiladi

Optik tolali kabellarni ikki turi mavjud:

• 
  ko’p modali yoki multimodli kabel, ancha arzon lekin sifati past;
  
• 
  bir modali kabel, narxi ancha qimmat, lekin yaxshi texnik ko’rsatgachlarga ega.
  

Bu tur kabellarni asosiy farqi shuki, ularda yorug’lik nuri turli tartibda o’tadi.

Bir modli kabellarda xamma nur bir xil yo’ldan o’tish natijasida ularning xammasi qabul qilish qurilmasiga bir vaqtda etib keladi va signalning tuzilishi o’zgarmaydi. Bir modli kabelning markaziy tola diametri 1,3 mkm atrofida bo’lib va faqat 1,3 mkm to’lqin uzunligidagi yorug’likni uzatadi. Shuningdek dispersiya va signalni so’nishi sezilarsiz darajadadir, bu esa ko’p modli kabeldan ko’ra ancha uzoq masofaga signal uzatish imkonini beradi. Bir modli kabellar uchun lazerli uzatish va qabul qilish qurilmalaridan foydalaniladi. Bu qurilmalar faqat talab qilinadigan to’lqin uzunligidagi yorug’lik ishlatiladi. Bunday uzatish va qabul qilish qurilmalari xozirda nisbatan qimmat va ko’p ishlatishga chidamsiz. Kelajakda bir modli kabellar o’zining juda yaxshi ko’rsatgichlari uchun asosiy kabel bo’lib qolsa kerak.

Ko’p modli kabelda yorug’lik nurlarining yo’llari sezilarli darajada farq qilgani uchun kabelning qabul qilish tomonida signal ko’rinishi o’zgaradi. Markaziy tola diametri 62,5 mkm, tashqi qoplama diametri esa 125 mkm (bu bazida 62,5/125 ko’rinishda belgilanadi). Uzatish uchun lazer emas oddiy yorug’lik diodi (svetodiod) ishlatiladi, bu esa uzatish va qabul qilish qurilmasini narxini arzonlashtiradi xamda xizmat vaqtini bir modli kabelga nisbatan oshiradi. Ko’p modli kabelda yorug’likni to’lqin uzunligi 0,85 mkm ga teng. Kabelni ruxsat etilgan uzunligi 2–5 km oralig’ida bo’ladi. Xozirgi vaqtda ko’p modli kabel turi optotolali kabellar turining asosiysi, chunki ular arzon va topish xam oson.

Optik tolali kabellarda signal tarqalishining ushlanishi elektr kabellardagi ushlanishidan ko’p farq qilmaydi. Ko’p tarqalgan kabellarda ushlanish kattaligi 4–5 ns/m atrofidagi qiymatini tashkil qiladi.

nur

Xozirgi vaqtda keng tarqalgan nur uzatuvchi tolalarga pog’onali va gradientli nur uzatuvchi tolalar kiradi.

Kabel qobig’i

Tola o’zagi

2.9–rasm. Optik tolali kabelning ichki tuzilishi

Pog’onali nur uzatuvchi tolalar 2 turga bo’linadi:

1. 
   bir modali;
   
2. 
   ko’p modali.
   

Moda – deganda nur uzatuvchi tola (NUT) bo’ylab uzatilayotgan to’lqin turi tushuniladi.

Tola o’zagidan diametri bir modali tolalar uchun 6-10 mikrometr, ko’p modali tolalar uchun 50- mikrometrga teng bo’ladi. Tola qobig’ining diametri xammasi uchun 125 mikrometr. Nur uzatuvchi tolani mexanik ta’sirlardan ximoya uchun va unga egiluvchanlik berish uchun tola qobig’ining tashqi qismiga polimer materialdan tayyorlangan ximoya qobig’i joylashtiriladi. Bu qobiqni diametri 250 mikrometrga teng. Bu tolalar bo’ylab mikro to’lqin uzunligidagi yorug’lik signallari uzatiladi. Bularning chastotasi 10¹⁴-10¹⁵ Gts teng.

Xozirgi vaqtda ishlab chiqarilayotgan optik kabellarda bir modali

E 9/125, E 10/125 seriyali tolalar qo’llaniladi. E9/125 SIEMENS (Germaniya),E10/125 Fujikura (Yaponiya) firmalari ishlab chiqaradi.

E – bir modali tola,

9- o’zagi diametri (mikrometr).

Xozirgi vaqtda chiqarilayotgan optik kabellar ishlatilish joyiga qarab bir nechta turlarga bo’linadi:

1. 
   liniya kabellari;
   
2. 
   stantsiya kabellari;
   
3. 
   maxsus kabellar.