«sharq» nashriyot-matbaa

151
 
 
XX  asr  boshlarida  an'anaviy  devoriy  naqshlarda  ilgari 
uchramagan 
manzaralar— 
suzib 
borayotgan 
kema, 
temiryo'llar  va  hayvonlar  tasvirlangan  naqshlar  kirib  kela 
boshladi. 
 

---

 
X U L OSA 
XVIII  asrda  uch  xonlikdagi  o’zaro  urushlar,  ichki  nizolar  va 
parokandalik  yurtimizni  egallash  uchun  istilochilarga  qulay  zamin  yaratdi. 
Natijada  XIX  asrning  ikkinchi  yarmida  Rossiya  imperiyasi  Turkiston 
xalqlarini  mustamlaka  asoratiga  soldi.  Podsho  hukumati  o'lkani  siyosiy-
hududiy  jihatdan zabt etibgina qolmay,  balki erksevar,  zahmatkash  xalqini 
ma'naviy-ruhiy  bo'ysundirishga  harakat  qildi.  Podsho  hukumati  tomonidan 
joriy qilingan siyosiy tuzum o'lkada mustamlakachilik hukmronligini qaror 
toptirishga  va  o'zbek  milliy  davlatchiligmi  yo'q  qilishga  qaratilgan  chora-
tadbirlarni amalga oshirdi. 
Bu  xususda  Prezident  Islom  Karimov  o'zining  «Yuksak  ma'naviyat 
yengilmas  kuch»  asarida  shunday  deydi:  «Bu  hayotning  shafqatsiz  bir 
qonuniyati bor. Ya'ni tarixiy murakkab va hal qiluvchi burilish pallasida har 
qanday  millat  va  elat  o’z  ahilligi  va  birdamligini  saqlab,  o’z  milliy 
manfaatlari  yo'lida  qat'iyat  bilan  turmasa,  mas'uliyat  va  hushyorligini 
yo'qotadigan bo'lsa, oxir-oqibatda o'zining eng katta, tengsiz boyligi bo'lmish 
mustaqilligi va ozodligidan judo bo'lishi shubhasizdir». 
 Darhaqiqat, Rossiya imperiyasining istilosi ko'pgina sabablar bilan bir 
qatorda o'sha davrda mavjud bo'lgan harbiy-siyosiy boshboshdoqlik, davlat 
hukmdorlarining  uzoqni  ko'rishga  qodir  emasligi,  ma'naviy-ruhiy  ojizligi 
oqibatida ro'y berganini ko'plab tarixiy misollar asoslab turibdi. Bu achchiq 
bo'lgan haqiqat barchamizga, ayniqsa, bugun hayotga katta umid va ishonch 
bilan kirib kelayotgan siz yosh avlodga doimo saboq bo'lishi lozim. 
Mustamlaka  yillarida  xomashyoni  qayta  ishlash,  tog’
 
kon  sanoati, 
paxtachilik  sanoati,  temiryo'l  transporti  va  boshqa  tarmoqlar  Rossiya 
imperiyasi  sanoati  ehtiyojlarini  ta'minlashga  mo'ljallangan  edi  Ana  shu 
korxona  mahsulotlarining  tashib  ketilishi  bu  korxonalarni  foyda  ko'rish  va 
ishlab chiqarishni zamonaviylashtirishga imkon bermadi. 
Rossiyadan keltirilgan sanoat tovarlari bilan raqobat tufayli 
Turkiston hunarmandchilik-kustar ishlab chiqarishi inqirozga yuz 
tutdi. Bu esa o’z navbatida o’lkaning iqtisodiy jihatdan Rossiyaga 
qaramligini yanada kuchaytirdi. 
152 

---

 
Yurtboshimiz  1998-yil  bir  guruh  ziyolilar  bilan  uchrashuvida 
Turkistonda  Rossiya  imperiyasi  o'tkazgan  mustamlakachilik  siyosatining 
oqibatlarini  xolisona  yoritish  vazifasini  ilgari  surib,  shunday  savolni 
ko'ndalang  qo'ygan  edi:  «...  har  tomonlama  mudhish,  chetdan  qaraganda 
xalqimiz, uning madaniyati, milliy tafakkuri, urf-odatlari, turmush tarzi, hech 
bir  mubolag’asiz  aytish  mumkinki,  nasl-nasabi  yo'q  bo’lib  ketishi  kerak 
bo'lgan  sharoitda  baribir,  qator  yo’qotish1ar  bilan  bo'lsa  ham,  millatimiz 
o'zligini saqlab qoldimi yo yo’qmi?» 
Albatta,  davlatimiz  rahbanning  bu  savoli  javobsiz  qolmadi.  Tarixchilar 
darsliklarda tarixiy ma'lumotlar asosida Rossiya imperiyasi mustamlakachilarining 
jabr-zulmi  sharoitida  ham  xalqimiz  o’zligini,  milliy  qadriyatlarini,  madaniyatini, 
uff-odatlari  va  turmush  tarzini  saqlab  qolganini  o'quvchilarga  yetkazib 
bermoqdalar. 
Mustamlaka  davrida  ham  mamlakatimiz  to'la-to'kis  dunyo  sivilizatsiyasidan 
ajralib qolmadi. Rossiya imperiyasi manfaatlariga xizmat qilsa-da, turli zavod va 
fabrikalar
, banklar, tijorat tashkilotlari hamda temiryo'l kirib keldi. 
Darhaqiqat, mustamlakachilik sharoitida ham ota-bobolarimizning erkinlikka, 
taraqqiyot  va  istiqlolga  bo'lgan  azaliy  intiqlik  kayfiyati  so’nmadi.  Xalqimizning 
yurak-bag'riga  teran  o'rnashgan  mustaqillik  va  ozodlik  tuyg'usi  tobora  qudratli 
kuchga  aylana  bordi  va  pirovard  natijada  O'zbekiston  istiqloli
  tantanasi  uchun
 
mustahkam zamin hozirladi