«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

§. GEOSIYOSIY MUNOSABATLAR TIZIMIDA AQSHNING O‘RNI

1783-yilda Amerika bilan Angliya o‘rtasida imzolangan Versal shartnomasi AQSHning Angliya ustidan g‘alabasini tasdiqladi va bu shartnoma hozirgi vaqtda ham dunyodagi eng qudratli davlatga poydevorlik vazifasini o‘tamoqda.

XX asr oxiri va XXI asr boshida AQSH uchun globallashuv g‘oyalarini hayotga tatbiq etish kundan kunga qiyin bo‘lib bor- moqda. XX asr 80-yillarining o‘rtalariga kelib AQSH eksport- import «urush»ida eng muhim pozitsiyalaridan mahrum bo‘ldi. Xuddi shunday vaziyat kapital eksportida ham yuz berdi. Hozirgi vaqtda AQSH o‘ziga eng yaqin turgan Yaponiya va Germaniya- ning «nafasi»ni ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning barchasida sezib turibdi.

Shunga qaramasdan bugungi kunda iqtisodiy kuch-qudrati bo‘yicha AQSH dunyoning barcha davlatlari ichida tengi yo‘q hisoblanadi. Chunki AQSH bilan ikkinchi o‘rinda borayotgan Yaponiya o‘rtasidagi farq deyarli 4,5 baravarni tashkil etadi.

Bugungi kunda AQSH xalqlar taqdirini hal qilishdek murak- kab va mas’uliyatli bo‘lgan vazifani bajarishi kerak, deb ta’kidlay- di Prezident J. Bush. U AQSH Yevrosiyo uchun aniq va rav- shan taraqqiyot strategiyasini ishlab chiqishi lozim, deb hisobla- moqda.

AQSH g‘oyalarini Yevrosiyoda hayotga tatbiq etishda asosiy rolni materik g‘arbidagi Fransiya va Germaniya o‘ynaydi. Materik sharqida Xitoy mavqeyining kundan kunga oshib borish Vashing- ton bilan Pekin o‘rtasida siyosiy konsensus o‘rnatishni taqozo etmoqda. Bu o‘rinda AQSH geosiyosatchilari, avvalo, Z. Bjezinskiy fikriga ko‘ra Rossiya, Yevrosiyo va dunyo miqyosida emas, balki

s ; i L g i 149

58.