«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Voyaga yetmaganlarga beriladigan imtiyozlar.
15 yoshdan 18 yoshgacha bo‘lgan voyaga yetmagan
shaxslar mehnat munosabatlarida voyaga yetgan katta
yoshdagi shaxslar bilan teng huquqlarga ega bo‘ladilar.
Mehnat muhofazasi, ish vaqti, ta’tillar vaqti va boshqa
ba’zi mehnat sharoitlari sohasida esa imtiyozlardan
foydalanadilar. 18 yoshga to‘lmagan shaxslar mehnati-
dan og‘ir ishlarda va mehnat sharoiti zararli yoki xavfli
bo‘lgan ishlarda, shuningdek, yerosti ishlarida foydala-
nish taqiqlanadi. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va
aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, O‘zbekiston
Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi 2009-yil 26-
iyunda  «O‘n sakkiz yoshdan kichik shaxslarning meh-
nati qo‘llanishi taqiqlanadigan noqulay mehnat sha-
roitlari ish 
lari ro‘yxatini tasdiqlash haqida» Qaror
qabu l qildi. Bu qarorda o‘n sakkiz yoshgacha ish     la yot -
ganlarning mehnati qo‘llanishi taqiqlangan noqu lay is-
hlar ro‘yxati berilgan
1
.
18 yoshga to‘lmagan barcha shaxslar avval tibbiy
ko‘rikdan o‘tkazilganidan keyingina ishga qabul qili-
nadilar va keyinchalik ular 18 yoshga to‘lgunlariga
qadar har yili tibbiy ko‘rikdan majburiy tarzda
o‘tkazib turiladilar. Ularni tungi va ish vaqtidan
tashqari ishlarga, shuningdek, dam olish kunlari ish 
-
lashga jalb qilish taqiqlanadi.
V  b o b.  Mehnat huquqi asoslari
1
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami. 26-son,
2009-yil, 3-avgust.115—184-betlar.

---

86
Huquqshunoslik
18 yoshgacha bo‘lgan ishchi va xizmatchilarga har
yilgi ta’til yoz paytida yoki ularning xohishiga qarab
yilning istalgan vaqtida beriladi va u bir kalendar oyga
teng bo‘ladi. Ular uchun ishlab chiqarish normalari
katta yoshdagi xodimlar uchun belgilangan ishlab chi-
qarish normalariga asoslanib belgilanadi, lekin bu nor-
ma 18 yoshga to‘lmagan shaxslar uchun belgilangan
qisqartiril gan ish vaqtiga mutanosib ravishda kamayti-
rilgan bo‘ ladi.
Umumiy ta’lim maktablarini, o‘rta maxsus kasb-
hunar ta’limini bitirib chiqqan yoshlarni, shuningdek,
15 yoshdan 18 yoshga qadar bo‘lgan boshqa shaxslarni
ishga va ishlab chiqarishda kasb-hunar ta’limi olishga
qabul qilish broni korxonalar va tashkilotlar uchun
belgilab qo‘yilishi mumkin.
18 yoshga qadar bo‘lgan xodimlarni ma’muriyat ta -
shabbusi bilan ishdan bo‘shatishda, ishdan bo‘shatish-
ning umumiy qoidalariga rioya qilishdan tashqari,
voyaga  yetmaganlar ishlari bilan shug‘ullanuvchi ko-
missiyaning roziligi bilangina yo‘l qo‘yiladi. Bunda
korxonaning tugatilishi, shtatining qisqartirilishi, egal-
lab turgan lavozimiga noloyiqligi, ishni ilgari bajarib
kelgan shaxs shu ishga qayta tiklanishi sababli ishdan
bo‘shatishga alohida hollardagina yo‘l qo‘yiladi va
mazkur xodim, albatta, boshqa ishga joylashtiriladi.
16 yoshdan 18 yoshgacha bo‘lgan ishchi va xizmat -
chilar uchun kuniga 6 soatdan, 15 yoshdan 16 yoshga cha
bo‘lgan ishchi va xizmatchilar uchun kuniga 4 soat  dan
ortiq bo‘lmagan ish vaqti muddati belgilangan.
15 yoshdan 16 yoshgacha bo‘lgan maktab o‘quvchi-
lari kuniga ikki soatdan ortiq, 16 yoshdan 18 yoshga -
cha bo‘lgan maktab o‘quvchilari esa kuniga 3 soatdan
ortiq ishlashlari mumkin emas.
Basharti maktab o‘quvchisi ta’til paytida ishlasa, bu
holda uning uchun ham kuniga to‘rt soatdan ortiq
bo‘lmagan ish vaqti belgilanadi.

---

87
O‘smirlarga ularning iltimosiga ko‘ra to‘liqsiz ish
haftasi sharoitida moslashuvchan jadval bo‘yicha ish 
-
lashga, shuningdek uyda ishlashga ijozat berilishi
mumkin, bunda o‘quv mashg‘ulotlari tig‘iz kunlarda
ishdan xoli tanaffuslar ham berilishiga yo‘l qo‘yiladi.
(Ishni ta’lim bilan birga qo‘shib olib borayotgan shaxs-
lar uchun imtiyozlar mehnat qonunchiligida qayta
ko‘rib chiqilishi kerak.)
O‘qib turib ishlayotgan o‘quvchilarga ta’til paytida
ishlangan har oy uchun ikki ish kuni hisobidan beriladi
va ishlangan vaqtga mutanosib ravishda haq to‘lanadi.
Ish vaqti qisqartirilgan hollarda 18 yoshga to‘l 
-
magan xodimlarga ish haqi kunlik ish vaqti to‘liq
bo‘lgan tegishli toifadagi xodimlarga beriladigan
miqdorda to‘lanadi. O‘quv yili davomida ham o‘qib,
ham ishlayotgan o‘smirga esa ishlagan vaqtiga muta-
nosib ravishda yoki bajargan ishiga qarab ish haqi
beriladi. Ammo bunda korxona, muassasa, tashkilot
unga qo‘ 
shimcha haq belgilashga yoki boshqa xil
imtiyozlar va afzalliklar berishga haqlidir.
O‘qib turib ishlayotgan o‘smir ishdan bo‘shashi ha-
qida uch kun avval ma’muriyatni yozma ravishda
ogohlantirgandan keyin ishdan bo‘shashi mumkin.
Ma’mu riyat esa ota-onalaridan birining yoki ularning
o‘rnini bosuvchi shaxsning yozma ravishdagi arizasiga
binoan; basharti ishni davom ettirish ularning sog‘lig‘i
uchun xavfli bo‘lsa, mehnat muhofazasi ustidan nazo-
rat olib boruvchi organlarning va voyaga yetmaganlar
ishlari bilan shug‘ullanuvchi komissiyaning yozma ra-
vishdagi ruxsatnomasi bo‘lgan taqdirdagina o‘quvchini
ishdan bo‘shata oladi.