«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar.
Biogeotsenoz  va  ekosistemalarning  o‘xshashlik  va  farqini  aniqlang.  Jadvalni 
to‘ldiring.
Biogeotsenoz xususiyatlari
O‘xshashligi
Ekosistema xususiyatlari
4-§. EKOSISTEMALARNING TARKIBIY QISMLARI
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang
.  Biogeotsenozlar  biosistema  sifatida 
qanday  tarkibiy  qismlardan  tashkil  topgan?
 
Har  qanday  o‘lchamdagi  majmualardan  iborat  ekosistemadan  farqli 
ravishda  biogeotsenozlar  aniq  hudud  bilan  chegaralangan.  Ana  shunday 
ayrim farqlar mavjudligiga qaramay «biotsenoz» va «jamoa», «biogeotsenoz» 
va  «ekosistema»  tushunchalari  bitta  tabiiy  hodisa  –  hayotning  turdan  yuqori 
tuzilish  darajasidagi  biologik  sistemalar  hisoblanadi. 
Ekosistema  ikkita  tarkibiy  qism  –  muhit  sharoitlari  (biotop)  va  Yer 
yuzida  moddalarning  davriy  aylanishi  hamda  energiya  oqimini  ta’minlovchi 
uchta  funksional  guruhga  birlashadigan  tirik  organizmlar  (biotsenoz)dan 
tashkil  topgan.
Biotop
  (yunoncha  «bios»  –  hayot  va  «topos»  –  joy  yoki  yashash  joyi), 
nafaqat  jamoaning  egallagan  joyi,  balki  jamoa  hayotini  belgilovchi  muhit 
omillarining o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq kompleksidir. Tirik organizmlar o‘z 
hayotiy  faoliyatlari  davomida  muhitning  abiotik  shart-sharoitlari  (ekotop)ga 
o‘z  ta’sirini  o‘tkazib,  uni  biotopga  aylantiradi. 
Ekosistemaning  abiotik  muhiti  (ekotop)ni  notirik  tarkibiy  qismlar  – 
klimatop  (yorug‘lik,  harorat,  namlik,  havo  va  boshq.)  va  tirik  organizmlar 
faoliyati  natijasi  hisoblangan  tarkibiy  qism  –  edafotop  (tuproq)  tashkil  etadi. 
Ekotop tirik organizmlar tomonidan hali o‘zgarmagan, o‘z tuprog‘i, iqlimiga 

---

19
ega ma’lum hudud hisoblanadi. Ekotopga vulqon otilishi natijasida yangidan 
paydo  bo‘lgan  hududlarni  yoki  yangi  paydo  bo‘lgan  korall  orollarini  misol 
qilib  keltirish  mumkin.  Tirik  organizmlar  tomonidan  o‘zgartirilgan  ekotop 
yoki  ma’lum  turdagi  o‘simlik  va  hayvon  turlari  yashaydigan  hudud  biotop 
deb  ataladi.