«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

ijtimoiy
normalar
turlari
I bob. Davlat va huquq nazariyasi
Huquq  –  bu  davlat  tomonidan  o‘rnatilgan 
va  qo‘riqlanadigan,  hamma  uchun  majburiy 
bo‘lgan хulq­atvor qoidalari yig‘indisidir.
Ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi, ishlab chiqa-
ruvchi kuchlarning taraqqiy etishi, ortiqcha mahsulot-

---

35
ning paydo bo‘lishi, jamiyatda boy, aslzoda qatlamlar-
ning shakllanishi huquqning, ya’ni majburlov choralari 
bilan  ta’minlanadigan,  jamiyatda  boshqaruvchilarning 
irodasini  ifodalovchi  umumiy  majburiy  хulq-atvor 
qoidalari tizimining paydo bo‘lishiga olib keldi. 
Huquq davlat bilan chambarchas bog‘liqdir. Davlat  
va  huquq  jamiyat  moddiy  hayoti  sharoitlari  tufayli 
vujudga kelib, bir vaqtning o‘zida paydo bo‘ldi. Dav-
latsiz huquq bo‘lishi mumkin emas, chunki aynan dav-
lat huquqni keltirib chiqaradi va huquqiy normalarning 
amalga  oshirilishini  kafolatlaydi,  huquqni  muhofaza 
qiladi.  O‘z  navbatida,  davlat  ham  huquqsiz  mavjud 
bo‘lishi  mumkin  emas.  Huquq  davlatning  tuzilishi 
va  uni  boshqarish  shakllarini  tartibga  soladi,  davlat 
apparatini  –  davlat  hokimiyat  organlarining  tashkiliy 
tuzilishi va uning faoliyatini ma’lum tartib-qoidalarga 
bo‘ysundiradi,  jamiyat  a’zolarining  huquqiy  holatini 
belgilab beradi. 
Huquq  yuridik  tushuncha  sifatida  obyektiv  va 
subyektiv huquqlarga bo‘linadi.