Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti

ishlab chiqarish jarayonidir
. Chunki hamma tovar 
va xizmatlar xuddi shu bosqichda yaratiladi. Agar ishlab chiqarilmasa, 
taqsimlanadigan, ayirboshlanadigan va nihoyat, iste’mol qilinadigan narsalar 
bo’lmaydi (ishlab chiqarish nima va qanday sodir bo’lishi haqida keyingi mavzuda 
so’z boradi). 
Ikkinchi muhim faza esa 
taqsimot jarayonidir
. Bu bosqichda, eng avvalo, 
ishlab chiqarish vositalari, ka’ital va ishchi kuchi, tovar va xizmatlarning alohida 
turlari, ishlab chiqaruvchi tarmoqlar, sohalar, hududlar va nihoyat, korxonalar 
o’rtasida taqsimlanadi. Undan tashqari, ishlab chiqarish natijasi bo’lgan tovar va 
xizmatlar, ularning ‘ul holidagi ko’rinishi bo’lgan daromadlar ham taqsimlanadi. 
Bunda ishlab chiqarish qanchalik rivojlangan bo’lsa taqsimlanadigan tovar va 
xizmatlar hajmi, binobarin daromadlar hajmi ham shuncha katta bo’ladi hamda 
daromadlar kishilarning qilgan mehnatining miqdori va sifatiga yoki qo’shgan 
ka’italining (‘ul, ishlab chiqarish vositalarining) miqdoriga qarab ular o’rtasida 
taqsimlanadi. Taqsimot qancha adolatli va to’g’ri bo’lsa, ishlab chiqarishning 
yuksalishiga shuncha ijobiy ta’sir ko’rsatadi, uni rag’batlantiradi. 
Ayirboshlash jarayoni
- takror ishlab chiqarishning muhim fazasidir. Mehnat 
taqsimoti oqibatida ayrim guruh kishilar tovar va xizmatlarning ma’lum turlarini 
ishlab chiqarishga, etkazib berishga, ayrim guruhlari esa boshqa turdagi tovarlarni 
ishlab chiqarish, etkazib berish bo’yicha ixtisoslashadilar. Har bir tovar turini ishlab 
chiqaruvchi o’z tovarini sotib, o’ziga kerakli bo’lgan boshqa tovar yoki xizmatlarni 
sotib oladi. Natijada turli xil yo’nalishdagi ishlab chiqaruvchilar yoki xizmat 
ko’rsatuvchilar o’rtasida iqtisodiy aloqa – ayirboshlash, ‘ul orqali oldi-sotdi jarayoni 
sodir bo’ladi. 
Iqtisodiyotda takror ishlab chiqarishning oxirgi fazasi